نکاتی درباره برآورد زمان
1396/03/31
05:08
دیدگاه ها ()
برآورد زمان یکی از کارهای مهمی است که در مرحله طرح و برنامه‌ریزی انجام می‌گیرد.
- داشتن تسلط و آگاهی در زمینه تخمین زمان فعالیتها، رابطه مستقیمی با آگاهی از روشهای کنترل و مدیریت پروه نداشته و منحصراً مبتنی بر میزان تجربه و تسلط شخص تخمین زننده در عملیات اجرایی می‌باشد.
- هنگامی برآورد زمان صورت می‌گیرد که حداقل طرح اولیه منطق اجرای شبکه معین شده باشد و مرز بین فعالیتها شناخته شده باشد. به عبارت دیگر تعریف مستقلی برای هر فعالیت ارائه شده باشد و فعالیتها اشتراک زمانی (overlap) نداشته باشند. ممکن است در این مرحله تجدید نظر در تعریف بعضی فعالیتها ضروری باشد و منجر به شبکه جدید گردد.
- انتخاب واحد برآورد زمان انجام فعالیت، به اندازه و حجم پروژه و فعالیت‌های تشکیل دهنده آن بستگی دارد. مثلاً واحد زمان در پروژه ممکن است ماه، هفته، روز، ساعت یا حتی گاهی اوقات ساعت باشد. این واحد برای کلیه فعالیتها باید یکسان باشد. بنابراین نمی‌توان از واحدهای متفاوتی برای تخمین مدت زمان انجام فعالیت‌های گوناگون یک پروژه استفاده کرد.
- مدت زمان انجام هر فعالیت، به روش اجرای آن بستگی دارد. برای نمونه، عملیات حفاری حجم معینی از زمین به صروت دستی (با کارگر و با تجهیزاتی همچون بیل و کلنگ) با حفاری همان حجم از زمین مورد نظر با استفاده از دستگاه حفاری اتوماتیک، دارای مدت زمان یکسانی نخواهد بود. از این رو پیش از برآورد مدت زمان انجام هر فعالیت باید روش اجرای آن تعیین شود.
- محل جغرافیایی اجرای پروژه، فصل (شرایط آب و هوا)، راندمان کارگران محلی و راندمان تجهیزات به کار گرفته شده، همگی در تعیین مدت زمان اجرا، تاثیرگذار می‌باشند.
- استفاده از استانداردهای تهیه شده برای اجرای عناصر تشکیل دهنده فعالیتها نیز در مواردی میتواند مفید باشد. این استانداردها، معمولاً حجم نیروی انسانی یا تجهیزات لازم برای اجرای یک واحد از عناصر تشکیل دهنده فعالیتها را ارائه نموده و شخص تخمین زننده با جمع این زمان‌ها مدت زمان لازم برای اجرای فعالیت مربوطه را تخمین می‌زند.
- بعضی از فعالیتها با آنکه برای انجام نیازمند زمان هستند؛ از آن رو که انجام آنها به حضور نیروی انسانی احتیاج ندارد، ممکن است در ایام غیر کاری (زمان‌هایی که در تقویم کار پروژه تعطیل هستند) نیز انجام شوند. برای نمونه، اگر پر کردن یک مخزن بزرگ آب، 5 شبانه‌روز به طول بینجامد، لزومی ندارد که فقط در ساعات کاری روز انجام شود، بلکه در ساعات تعطیل شب نیز انجام شدنی است. اگر در برنامه زمان‌بندی پروژه، زمان‌بندی این فعالیت به نحوی قرار گیرد که یک روز تعطیل از جمله جمعه و ... بین زمان شروع و پایان فعالیت قرار گیرد، در این صورت، پر کردن مخزن در روز تعطیل نیز ادامه می‌یابد و از این رو، مدت زمان آن، 4 روز در نظر گرفته میشود تا به علاوه یک روز تعطیل به 5 تبدیل شود.
- دقت برآورد با توجه به ماهیت فعالیتها و هدف پروژه صورت می‌گیرد. به عنوان مثال اگر هدف طراحی اهرمی برای خلبان است تا به موقع عکس‌العمل لازم را انجام دهد. مسلم است که هم فعالیتها و هم منطق اجرای آنها باید با جزئیات بیشتری تعریف گردد و زمان‌های پیش‌بینی شده از دقت بالایی برخوردار باشند، اما در برآورد مدت زمان انجام فعالیت‌های یک طرح عمرانی مثل ساختن یک بزرگراه، دیگر برآوردهایی به دقت فوق لازم نیست و حتی ممکن است زمان فعالیتها از واحد روز ریزتر نشوند.
- در شرایطی که برای یک پروژه بیش از یک شبکه بصورت سلسله مراتبی (WBS) تهیه می‌گردد، برای فعالیت‌های شبکه اصلی یا مادر لازم نیست زمانی تخصیص داده شود.
به عبارت دیگر برآورد زمان فقط باید برای فعالیت‌های زیر شبکه صورت گیرد زیرا هر فعالیت از شبکه مادر در سطح زیرین خود شامل یک زیر شبکه است که زمان اتمام آن زیر شبکه در حقیقت نشان دهنده زمان فعالیت مادر است.
- اتفاقات غیر قابل پیش‌بینی نظیر پدیده‌های طبیعی از آتش سوزی، سیل، زلزله و ...) و نیز وقایع خاص در صورتیکه غیر قابل پیش‌بینی باشند مثل برق گرفتگی، اعتصابات و ... در نظر گرفته نمی‌شوند.
اما بدیهی است که اتفاقاتی نظیر بارندگی‌های فصلی، لازم است مد نظر باشند؛ برای داشتن تخمین‌های دارای دقت کافی باید زمان هر یک از فعالیتها را به طور مجزا تخمین زده و تاثیر عوامل جوی را با توجه به طبیعت و روش اجرای هر فعالیت به صورت درصدی بابت تاثیرات جوی به آن اضافه کنید و بر آن بیفزایید.
- هنگام برآورد زمان یک فعالیت، میزان منابع را همیشه یک مقدار معقول و معمول در نظر می‌گیریم و فرض بر این است که این تعداد از هر منبع مستقل از نیاز سایر فعالیتها به آن منبع است، مثلاً اگر زمان فعالیتی با تعداد 5 کارگر 3 روز پیش‌بینی شده است، دیگر به نیاز احتمالی سایر فعالیتها به این 5 کارگر توجه نمی‌کنیم.
- برآورد مدت زمان انجام یک فعالیت در یک طرح باید مستقل از مدت زمان سایر فعالیت‌های آن طرح صورت گیرد. به عبارت دیگر برآورد نباید به حالت شرطی انجام شود.
مثلاً نگوئیم "مدت زمان فعالیت B بستگی به A دارد، بطوریکه اگر A دو روز طول بکشد، B سه روزه به اتمام خواهد رسید و اگر A چهار روز به طول بینجامد، B 5 روزه به اتمام خواهد رسید." اگر چنین حالات شرطی اجتناب ناپذیر بود، به دو روش زیر میتوان عمل کرد:
الف) میتوان در تعریف فعالیتها تجدید نظر کرد بطوریکه چند فعالیت را ادغام یا به تعداد بیشتری تجزیه نمود تا حالات شرطی برطرف گردد.
ب) میتوان یکی از حالات برآورد را قرار داد. اگر در حین اجرای پروژه (بعد از برنامه‌ریزی تغییری در یکی از برآوردها پیش آمده به راحتی میتوان زمان واقعی آن فعالیت را به نرم افزار مربوطه داده و محاسبات شبکه را بهنگام نمود.)
روشهای کاهش مدت زمان اجرای پروژه:
چنانچه هیچ محدودیت زمانی برای اجرای پروژه وجود نداشته باشد، فعالیتها و در نتیجه پروژه در مدت زمان عادی یا معمولی خود انجام خواهند شد؛ اما اگر محدودیت زمانی وجود داشته باشد، برنامة زمان‌بندی اولیه که متضمن اجرای پروژه در مدت زمان عادی است، قابل قبول نیست. برای اینکه برنامة گفته شده به یک برنامة زمان‌بندی قابل قبول تبدیل گردد، باید به نحوی تغییر یابد تا مدت زمان اجرای پروژه کاهش پیدا کند و به میزان قابل قبول برسد. به روشهای گوناگونی میتوان این کاهش زمان را انجام داد. بعضی از این روشها عبارتند از :
الف – افزایش منابع:
اغلب با افزایش تعداد یا مقدار منابع برای اجرای هر فعالیت میتوان سرعت انجام فعالیت را اضافه کرد و در نتیجه مدت زمان آن را کاهش داد. از آن رو که مدت زمان اجرای پروژه، تابعی از مدت اجرای فعالیتها است، با کاهش مدت زمان فعالیتها، با استفاده از دو اکیپ بنایی، سریعتر از حالتی انجام میشود که فقط یک اکیپ بنایی در آن کار کند.
شایان ذکر است که بعضی از فعالیتها دارای ویژگیها و خصوصیاتی هستند که با افزایش منابع نمی‌توان مدت زمان اجرای آنها را کاهش داد.
ب- افزایش ساعات کار:
در این روش، تعداد ساعات کار روزانه افزایش می‌یابد (به صورت اضافه‌کاری) و در نتیجه میزان کار انجام شده در هر روز اضافه میشود و نهایتاً مدت زمان اجرای فعالیت کاهش می‌یابد. در این روش میتوان روزهای تعطیل را نیز به روز کاری تبدیل کرد. این روش به نوعی افزایش منابع نیز محسوب میشود.
ج- تغییر روش اجرا:
مدت زمان اجرای هر فعالیت به روش اجرای آن بستگی دارد. بنابراین، با تغییر روش اجرای فعالیت میتوان مدت زمان آن را نیز تغییر داد. افزایش اتوماسیون در انجام یک فعالیت، یکی از راهکارهای مهم برای کاهش مدت زمان آن است.
د- افزایش بهره‌وری:
نظر به اینکه بهره وری، میزان بهره‌گیری از منابع است، با افزایش بهره‌وری در اجرای فعالیتها میتوان مدت زمان اجرای آنها را کاهش داد. انتخاب نیروی انسانی مجرب و ماهر و همچنین آموزشهای مورد نیاز، از جمله تمهیداتی است که برای افزایش بهره‌وری میتوان صورت داد.
بررسی علل عدم تمایل کارکنان پروژه به رعایت مسایل ایمنی در پروژه های عمرانی ایران
نویسندگان مقاله بررسی علل عدم تمایل کارکنان پروژه به رعایت مسایل ایمنی در پروژههای عمرانی ایران
بهنود برمایه ور - استادیار گروه مهندسی عمران،دانشگاه آزاد اسلامی رودهن
اسماء زارع پور - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت ساخت دانشگاه علاءالدوله سمنانی گرمسار
چکیده مقاله:
امروزه وسعت یافتن طرحها و پروژه ها که درگرو مدد گرفتن از نیروی انسانی است که مسیله ایمنی کارکنان را امری ضروری برای توسعه پروژه های عمرانی میسازد . ازآنجاییکه ایجاد و تقویت رفتارهای ایمنی در کارکنان پروژه ها لازمه شناسایی و تقویت عوامل موثر بر رفتارایمن سازمانی کارکنان است . لذا اهداف این تحقیق شناسایی عوامل و فاکتورهای عدم تمایل کارکنان پروژه به رعایت مسایل ایمنی، بررسی و اولویت بندی عوامل و فاکتورهای شناسایی عدم تمایل کارکنان پروژه که به رعایت مسایل ایمنی، منجر میشود خواهد بود، در تحقیقات گذشته مشاهده می شود، رعایت ایمنی کارکنان موردبررسی قرارگرفته ولی تابه حال علل عدم تمایل کارکنان به مسایل ایمنی بررسی نشده است. روش این تحقیق به صورت کمی می باشد بدین ترتیب که ابتدا پر سشنامه های تهیه شده با توجه بهمرور ادبیات بین 200 فعال عرصه ایمنی با حداقل 5 سال سابقه و دارای پروانه اشتغال به کار توزیع شده و داده های این پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل گردیدکه نتایج حاصل از آن را میتوان به صورت خلاصه بدین صورت بیان نمود که عوامل تعهد مدیریت برای ایمنی، مدیریت و نظارت ایمنی، نگرش شخصی افراد نسبت به ایمنی و میزان آگاهی درباره ایمنی و سپس عوامل ایمنی در محل کار، شرایط فیزیکی ناایمن و رفتار ناایمن بر ایمنی کارکنان تاثیر گذاشته بنا بر تحلیل انجام شده یافته های ما در مورد عوامل جو ایمنی کارفرما، شترایط اجتماعی و عوامل بازدارنده که در مرور ادبیات یافت شده بود تاثیر بسزایی در رفتار ایمنی کارکنان نداشته است که این مورد میتواند ناشی از خصوصیات جامعه آماری و فرهنگی صنعت ساخت در ایران باشد.
کلیدواژه‌ها:
پروژه های عمرانی، ایمنی، کارکنان، حوادث، کار
قوانین طلایی هدف گذاری
قوانین طلایی هدف گذاری
هدف گذاری، چیزی بسیار بیشتر از آن است که به سادگی بگویید می خواهید چیزی اتفاق بیفتد.
بجز در مواردی که از همان ابتدا به وضوح تعریف می کنید که واقعاً چه چیزهایی را می خواهید و درک می کنید که چرا آن چیزها را می خواهید، شانس شما برای موفقیت، به میزان قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.
با پیروی از 5 قانون طلایی هدف گذاری، می توانید با اطمینان اهداف خود را برگزینید و از اینکه می دانید به آنها دست خواهید یافت، لذت ببرید و احساس رضایت بکنید.
قوانین طلایی هدف گذاری، اینها هستند:
اهدافی را انتخاب کنید که در شما انگیزه ایجاد کنند.
اهدافی را برگزینید که SMART باشند. (ویژگی های اهداف SMART را در شماره قبل بیان کرده ایم.)
اهداف خود را مکتوب کنید.
یک برنامه اقدامات (Action Plan) تهیه نمایید.
برنامه را تا دستیابی به اهداف خود، دنبال کنید و به طور منظم مورد بازنگری قرار دهید و در صورت لزوم اصلاح نمایید.
بکارگیری مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM1) به منظور کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت: مطالعه موردی پروژه بیمارستانی
مقاله بکارگیری مدل سازی اطلاعات ساختمان (BIM1) به منظور کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت: مطالعه موردی پروژه بیمارستانی
سارا رضایی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت پروژه و ساخت، موسسه آموزش عالی مهر البرز، تهران- ایران
احسان سقط فروش - استادیار، دکتری مدیریت پروژه و ساخت، گروه مدیریت پروژه و ساخت، موسسه آموزش عالی مهر البرز، تهران- ایران
مریم علیایی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت پروژه و ساخت، موسسه آموزش عالی مهر البرز، تهران- ایران
مهدی علی نژاد - کارشناسی ارشد، مدیریت پروژه و ساخت، دانشگاه تهران، تهران- ایران
چکیده مقاله:
پروژه های بیمارستانی در هر کشوری از اولویت و اهمیت بالایی برخوردارند. مهمترین عامل در انجام این قبیل پروژه ها، صرف هزینه در چارچوببودجه برنامه ریزی شده و تحویل به موقع پروژه در قالب برنامه زمان بندی پروژه است، حال آنکه به دلیل سنتی بودن نوع قراردادها و عدمهماهنگی بین طراح و پیمانکار و همچنین ورود پیمانکار بعد از فاز مطالعات اولیه و طراحی، ناگزیر مشکلات بسیاری در حین ساخت و بهره برداریاز پروژه ها ایجاد می شود. از مهمترین این مشکلات عدم تطابق طرح های اولیه معماری، سازه، تاسیسات، وجود نواقص و تغییرات در نقشه هایابلاغی پروژه است. این مقاله باهدف کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت در حین عملیات اجرایی، راهکارهای یکپارچگی در پروژه های عمرانی رابررسی نموده است؛ بدین منظور با استفاده از روش مطالعات کتابخانه ای، روشهای یکپارچه سازی پروژه بررسی شده، سپس با استفاده از آنالیزکیفی این داده ها تحلیل و در مطالعه موردی پروژه بیمارستانی موردبررسی واقع شده است. نتایج نشان دهنده لزوم استفاده از فناوری های نویندر راستای تسهیل ادغام ذینفعان مختلف پروژه های عمرانی همانند فناوری مدلسازی اطلاعات ساختمان، علی الخصوص در پروژه های پیچیدهزیربنایی مانند پروژه های بیمارستانی است. کاربرد این ادغام در کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت اینگونه از پروژه ها بسیار موثر است. نتایجاین پژوهش در کاهش انحراف های زمانی و هزینه ای پروژه های بیمارستانی که در اولویت نظام سلامت هر کشوری است کمک قابل توجهی می کنند.
کلیدواژه‌ها:
تحویل یکپارچه پروژه، ساخت پذیری، مدلسازی اطلاعات ساختمان، پروژه های بیمارستانی، قراردادهای سنتی، عدم تطابق طراحی و ساخت
بررسی تاثیر استفاده از عایق پلی استایرن و کیفیت ساخت و ساز در کاهش مصرف انرژی ساختمان در شهر تهران به کمک BIM
مقاله بررسی تاثیر استفاده از عایق پلی استایرن و کیفیت ساخت و ساز در کاهش مصرف انرژی ساختمان در شهر تهران به کمک BIM
محسنعلی شایانفر - استادیار، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
علی معصومی حقیقی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت ساخت، دانشکده واحد نور، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
سمانه کاظمی پوران بدر - دانشجوی کارشناسی ارشد ساختمان های هوشمند، دانشکده فناوری های برتر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده مقاله:
باور عمومی حاکی از این است که توجه به صرفه جویی در مصرف انرژی از اهمیت روزافزونی برخوردار است. همچنین باید بیان کرد که بخش مصرف مسکونی نسبت به کل تقاضاهای انرژی از سهم بسزایی برخوردار است. این اهمیت روزافزون در صرفه جویی مصرف انرژی به دلیل بالا بودن مقدار مصرف آن و ارتباط مستقیم با آسایش مردم در بخش مسکونی از توجه بیشتری نیز برخوردار بوده است. در کنار این اهمیت باید اضافه کنیم که در بسیاری از کشورهای دنیا حدود 40 درصد از تقاضای انرژی در ساختمان های مسکونی مورد استفاده قرار می گیرد و 60% از کل انرژی مصرفی در مناطق مسکونی جهت گرمایش فضاهای زندگی مصرف می شود، (Chwieduk2003). در این مطالعه سعی شده است با مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM و همچنین انجام م طالعه موردی بر روی یک ساختمان در شهر تهران تاثیر استفاده از عایق پلی استایرن در کاهش Autodesk Revit و Autodesk Ecotect استفاده شده است. در نتیجه بهترین ضخامت از عایق پلی استایرن در سقف و دیوار ساختمان مسکونی در شهر تهران برآورد شده و برای استفاده اجرایی پیشنهاد می گردد. همچنین تاثیر کیفیت اجرای با روش درنظر گرفتن میزان نفوذ هوا به داخل ساختمان بر مصرف انرژی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.
کلیدواژه‌ها:
مصرف انرژی، بهینه سازی، عایق پلی استایرن، مدلسازی، کیفیت ساخت و ساز
قوانین طلایی هدف گذاری
قوانین طلایی هدف گذاری
هدف گذاری، چیزی بسیار بیشتر از آن است که به سادگی بگویید می خواهید چیزی اتفاق بیفتد.
بجز در مواردی که از همان ابتدا به وضوح تعریف می کنید که واقعاً چه چیزهایی را می خواهید و درک می کنید که چرا آن چیزها را می خواهید، شانس شما برای موفقیت، به میزان قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.
با پیروی از 5 قانون طلایی هدف گذاری، می توانید با اطمینان اهداف خود را برگزینید و از اینکه می دانید به آنها دست خواهید یافت، لذت ببرید و احساس رضایت بکنید.
قوانین طلایی هدف گذاری، اینها هستند:
اهدافی را انتخاب کنید که در شما انگیزه ایجاد کنند.
اهدافی را برگزینید که SMART باشند. (ویژگی های اهداف SMART را در شماره قبل بیان کرده ایم.)
اهداف خود را مکتوب کنید.
یک برنامه اقدامات (Action Plan) تهیه نمایید.
برنامه را تا دستیابی به اهداف خود، دنبال کنید و به طور منظم مورد بازنگری قرار دهید و در صورت لزوم اصلاح نمایید.
توسعه BIM برای ارزیابی توسعه پایدار (سبز) ساختمان با فرض اسکلت فلزی در اقلیم کرمان
مقاله توسعه BIM برای ارزیابی توسعه پایدار (سبز) ساختمان با فرض اسکلت فلزی در اقلیم کرمان
مصطفی عباسی - دانشجو ی کارشناسی ارشد و مدیریت ساخت، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد کرمان
مسلم بارخدا - دانشجو ی کارشناسی ارشد و مدیریت ساخت، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد کرمان
مهدی مومنی رق آبادی - عضو هییت علمی، دانشکده فنی مهندسی دانشگاه آزاد کرمان
چکیده مقاله:
پیشرفت معاصر در فناوری اطلاعات و تلاش طرح های تحقیقاتی مختلف در صنعت معماری و مهندسی و ساخت درحال نشان دادن شواهد پیشرفت با ظهور ساخت و ساز درباره مدل های (BIM) است. BIM فرصت تشریح مدل سازی الکترونیکی و مدیریت حجم زیادی از اطلاعات در یک پروژه ساختمان، از طرح تا پایان سیکل عمر را نشان می دهد. محققان درصدد گسترش دامنه آن هستند. توسعه پایدار یک افزونه برای مدل سازی است که نیاز به گسترش دارد. این درحال تبدیل شدن برای مهندس سازه به عنوان معیارهای طراحی های اخیر که تاکید زیادی بر مدارک پایداری دارد. بعلاوه بر معیارهای سنتی یکپارچگی سازه، ساختمان و هزینه قرار داده است. با توجه به پیچیدگی طرح، در حال حاضر نیاز به ارایه ابزار پشتیبانی تصمیم برای کمک به ارزیابی مدارک توسعه پایداری از راه حل های طراحی وجود دارد. در مرحله طراحی مفهومی این ابزارها خیلی مفید خواهد بود به طوری که جهت طراحی توسعه پایدار از آغاز بکار گرفته می شوند. پایداری ساختمان مربوط به چرخه زندگی و با استفاده از شاخص های طولانی مانند هزینه های دوره عمر، اثرات زیست محیطی و جوی اندازه گیری می شود. این مقاله یک چارچوب مدل سازی، ترکیب این سه شاخص در ارایه ارزیابی توسعه پایدار بررسی می کند راه حل های طراحی بدیل بر اساس ستون پایداری اقتصادی و زیست محیطی پیشنهاد می کند. این اثر اصول مدل سازی مبتنی بر مدل تصویری برای استخراج اطلاعات ساخت و ساز خاص از شروع مدل برای هدف تجزیه و تحلیل توسعه پایدار است. یک سیستم نمونه با استفاده از پیاده سازی را حل جدید ایجاد شده است. اینترنت و اتصال آن به BIM جهت فعال سازی نرم افزارش، ریویت استراکچرز، سیستم ارزیابی راه حل های طراحی با استفاده از تجزیه و تحلیل عملکرد چند ضابطه است. این کار نشان می دهد که پروسه جاری و تکنیک های مدل سازی داده ها درحال حاضر می تواند برای مدل سازی پایداری مرتبط با اطلاعات جهت انجام تصمیم گیری از مراحل ابتدایی طراحی سازه ای انجام پذیرد. این نتیجه می رسد که استفاده از الگوی اطلاعات مدل سازی- در قالب یک پروسه مدل، الگوریتم پیاده سازی و تصویری- می تواند اطلاعات مربوط و مرتبط به توسعه پایدار جهت تصمیم گیری در مراحل اولیه پروسه طراحی سازه در اقلیم کرمان قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها:
توسعه پایدار، توسعه BIM، طراحی مفهومی، مدل تصویری، اقلیم کرمان
بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان به منظور کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت: مطالعه موردی پروژه بیمارستانی
مقدمه
یکی از مسائل مهم جوامع امروزی مسئله درمان است که بیمارستان به‌عنوان مهمترین مؤسسه بهداشتی و درمانی در هر کشوری به شمار می‌آید. هرسال بخش بزرگی از منابع مالی کشور صرف سرمایه‌گذاری در طرح‌های بزرگ عمرانی ازجمله بیمارستان‌ها میشود و این در حالی است که به‌طور متوسط این طرحها با بیش از 50 درصد تأخیر در پیشرفت کار مواجه هستند. تأخیر در پیشرفت کار موجب طولانی شدن زمان و هزینه اجرای پروژه و توجیه‌ناپذیری طرحها در مراحل بعد می‌گردد [1].
طراحی، مناقصه، ساخت یک روش سنتی مورداستفاده در 50 سال اخیر بوده که برای اجرای پروژه، یک گروه مهندسی برای طراحی پروژه از طرف کارفرما برای برآورده شدن نیازهای پروژه و رسیدن به اهداف آن به کار گرفته میشود بعد از کامل شدن طراحی برای اجرای پروژه کارفرما مناقصه‌ای را برگزار کرده و در آن مناقصه پیمانکاری که کمترین قیمت را پیشنهاد داده باشد در مناقصه برنده میشود درواقع تمام ریسک‌های پروژه پیمانکار را تهدید می‌کند و ممکن است با کوچک‌ترین ریسکی پیمانکار ورشکست شده و انجام پروژه یا متوقف شود یا از زمان‌بندی عقب بیفتد که همه اینها باعث افزایش هزینه میشود. به دلیل اینکه پیمانکار بعد از مطالعات اولیه و طراحی وارد پروژه میشود مشکلات زیادی در حین ساخت به وجود می‌آید.
به همین دلیل قراردادهای سنتی با اصول یکپارچه‌سازی در تناقض است و کمترین انطباق را برای ایجاد یکپارچگی دارد و اجازه ورود زودهنگام پیمانکاران و مشارکت در فاز طراحی را نمی‌دهد.
به دلیل مشکلات بسیار زیاد در اجرای پروژه‌ها و توجه به سه عامل زمان، هزینه و کیفیت، اهمیت تهیه راهکارهای اجرایی و استفاده از فنّاوری روز دنیا بیش‌ازپیش در صنعت ساخت‌وساز موردتوجه قرارگرفته است [1].
یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های ارکان پروژه )بهره‌بردار، کارفرما، پیمانکاران و طراحان( در ساخت پروژه‌ها به‌خصوص پروژههای بیمارستان سازی به علت خاص بودن پروژه ازلحاظ کاربری و عدم شناخت کافی در خصوص نیازها، افزایش زمان و هزینه‌های ساخت است [2].
با توجه به مسائل مطرح‌شده برای جلوگیری از عدم تطابق طراحی و ساخت حضور زودهنگام پیمانکاران و ذینفعان پروژه در مراحل اولیه پروژه موجب تقویت ساختپذیری طرح و درک بهتر پیمانکار از کاری است که می‌خواهد انجام دهد به همین منظور ایجاد یکپارچگی در پروژه و پیادهسازی آن در پروژه‌ها کمک شایانی به جلوگیری از مشکلات در حین ساخت پروژه‌ها می‌کند.
از روشهای پیادهسازی یکپارچگی در پروژه استفاده از قرارداد تحویل یکپارچه پروژه و مدلسازی اطلاعات ساختمان است که برای اجرا و پیادهسازی قرارداد تحویل یکپارچه در پروژههای دولتی در ایران به دلیل وجود تناقضاتی که بین قراردادهای سنتی و یکپارچه‌سازی وجود دارد موانع و مشکلات زیادی را به وجود آورد و امکان پیادهسازی آن در مراحل ابتدایی پروژه وجود دارد، بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در طول چرخه حیات پروژه وجود دارد.
))ایستان و همکاران مزایای مدلسازی اطلاعات ساختمان را در چهار دسته طبقه‌بندی کردند؛ مزایای پیش از ساخت) بررسی مفهومی و امکان‌سنجی (مزایای حین طراحی) تأمین تصویر مناسب از پروژه، تصحیح خودکار اشتباهات، تولید نقشه‌های دوبعدی (مزایای حین ساخت و اجرا) شناسایی تناقضات، ساخت خودکار قطعات، برآورد (و مزایای پس از ساخت مانند مدیریت ساختمان(( [3]. به همین منظور برای کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت در طول چرخه حیات پروژه استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان توصیه میشود.
))مدلسازی اطلاعات ساختمان یک نمونَک دیجیتال جامع از وضعیت فیزیکی و نیز خصوصیات یک ساختمان است. مدلسازی اطلاعات ساختمان یک مرجع مشترک از اطلاعات مرتبط با ساختمان را ایجاد می‌کند که مبنایی قابل‌اطمینان برای تصمیم‌سازی‌ها در تمامی چرخه حیات پروژه است، از زمان طراحی مفهومی تا زمان بازسازی و حتی تخریب آن پروژه(( [3].
این پژوهش باهدف کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت راهکارهای یکپارچگی در پروژه‌ها را بررسی و نتایج را در قالب مطالعه موردی پروژه‌ای بیمارستانی مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
پیشینه تحقیق: یکپارچگی پروژه
طراحی بیمارستان به علت اجماع نیازهای متنوع، تضادها، تجهیزات و امکانات بسیار پیچیده نیازمند دانش بسیار و گروهی متشکل از یک گروه مهندسی متخصص باتجربه بادانش فنی بالاست زیرا یک معمار در حین طراحی بیمارستان نه‌تنها باید نحوه عملکرد تأسیسات مکانیکی و الکتریکی و نحوه کار و تجهیز وسایل پزشکی در ساختمان بسیار پیچیده بیمارستان آگاه باشد و در طراحی لحاظ نماید بلکه باید ساختمانی منعطف به جهت هم سویی و بهینهسازی با تغییرات فنّاورانه درزمینهٔ تجهیز و پاسخگویی نیازهای درمانی طراحی نماید.
مدیریت، ساخت و بهره‌برداری پروژههای بیمارستانی دارای پیچیدگی‌های خاصی است .در پروژههای درمانی ازجمله احداث بیمارستان نیاز به همکاری متخصصین با تخصص‌های مختلف در کنار یکدیگر است در صورت عدم همکاری و هماهنگی بین عوامل مختلف در اجرای پروژه مشکلات عدیده‌ای حین اجرا و ساخت پروژه همچون عدم تطابق طراحی و ساخت، تأخیر در زمان‌بندی، کاهش کیفیت و افزایش هزینه به وجود خواهد آمد [1]. از مزایای ایجاد یکپارچگی در پروژه‌ها میتوان به کاهش تغییرات در نقشه‌ها و دستور کارها، کاهش زمان و هزینه، افزایش کیفیت ساخت و کاهش اختلافات بین عوامل پروژه در حین ساخت و بهره‌برداری از پروژههای عمرانی ازجمله احداث بیمارستان اشاره کرد [4].
برای ایجاد یکپارچگی در پروژه‌ها روشهای مختلفی وجود دارد ازجمله ایجاد قراردادهای تحویل یکپارچه پروژه ،بهکارگیری اصول ساختپذیری و مدلسازی اطلاعات ساختمان که در ادامه به‌تفصیل توضیح داده خواهد شد.
مدلسازی اطلاعات ساختمان ابزاری برای مدیریت همه‌جانبه است که در اختیار همه عوامل درگیر در پروژه قرار می‌گیرد. اطلاعات مرتبط با هر المان بر اساس استانداردها تعیین و در فازهای پیشرفت پروژه با همکاری تمامی عوامل مختلف تکمیل و به‌روزرسانی میشود و به‌طور خلاصه میتوان گفت، اطلاعات صحیح، در زمان مناسب در اختیار افراد قرار داده میشود. “اطلاعات” مهمترین عنصر و پایه مدلسازی اطلاعات ساختمان را تشکیل می‌دهد و بعضاً از مدلسازی اطلاعات ساختمان به‌عنوان “ساختاردهی اطلاعات” یاد میشود مدلسازی اطلاعات ساختمان درکی مشترک از پروژه میان تمامی عوامل آن پدید می‌آورد و تعیین‌کننده چگونگی اجرای مراحل پروژه توسط ذینفعان به‌تنهایی و با یکدیگر در تمامی مراحل پروژه است [4].
تحویل یکپارچه پروژه
((تحویل یکپارچه پروژه بر مبنای مدل پیمان استرالیایی است که اخیراً در پاسخ به نیاز به کاهش ناکارآمدی‌ها ظهور یافته است این روش نوعی متد تحویل است که افراد، دستگاه‌ها، ساختارهای تجاری و عملکردها را در یک فرایند تجمیع می‌کند که با تشریک‌مساعی استعدادها و رهیافت‌های کل شرکت‌کنندگان را مهار میسازد تا اتلاف را کاهش داده و کارآمدی را در کل فازهای طراحی، ساخت و احداث بهینه سازد .این روش همکاری بسیار مؤثر بین مالک، معمار و پیمانکار مسئول ساخت پروژه از طراحی اولیه تا تحویل پروژه را شامل میشود. تحویل یکپارچه پروژه نیازمند استفاده از قراردادهای کامل که همه شرکت‌کنندگان کلیدی اعم از مالکان، طراح و پیمانکار را شامل میشود. پیمانکاران فرعی و فروشندگان نیز گاهی اوقات به قرارداد برحسب نیاز اضافه می‌شوند. در سال 2007 این رویکرد باهدف توجه به منافع مشترک )رابطه برنده-برنده(، ایجاد اعتماد و همکاری متقابل، مشارکت زودهنگام عوامل کلیدی پروژه و تقسیم صحیح ریسک و پاداش ارائه گردید ))[5]. ویژگی‌های کلیدی تحویل یکپارچه پروژه را میتوان بهصورت زیر بیان کرد [5]:
مشارکت ابتدایی مشارکت‌کنندگان اصلی (EIKP): شامل تیمی از طراح، سازنده بوده و پیمانکاران از آغاز پروژه به مالک برای شکل دادن اهداف و مقاصد کمک می‌کنند و در طول پروژه مشارکت وجود دارد.
اشتراک ریسک و پاداش (SRR): اعضای گروه مشارکت‌کننده بهصورت مشترک سود رسیدن به اهداف پروژه را به اشتراک می‌گذارند درعین‌حال ریسک ازدست‌داده هزینه‌های )برنامه زمانی و کیفیت( ازدست‌رفته را نیز می‌پذیرند.
قرارداد چند طرفینی (MPC): طرفین قرارداد یکپارچه‌ای را امضاء می‌کنند که بهصورت آشکار تعاریف نقش و مسئولیت‌های تمامی اعضای گروه را مشخص می‌کند.
تصمیم‌گیری و کنترل مشارکتی (CDMC(: طرفین باید مجموعه معیارهای مشخص و آشکاری را برای تصمیم‌گیری و کنترل پروژه بپذیرند که میتواند طبق هدف مالک برای پروژه ایجاد شود.
چشم‌پوشی از مسئولیت در میان مشارکت‌کنندگان کلیدی (LWKP): طرفین قرارداد هرگونه ادعایی را به جزء مورد حسن نیت برای تقویت حس وحدت و محیط مشارکتی را چشم‌پوشی می‌کنند.
توسعه و اعتبارسنجی مشترک به اهداف پروژه (JDVG): مالک با کمک گروه پروژه بهصورت آشکار اهداف و معیار محک را برای سنجش آنها تعریف می‌کند. ریسک و پاداش با رسیدن به اهداف تنظیم‌شده ربط دارند.
علیرغم مزیت‌های تحویل یکپارچه پروژه، پیادهسازی آن آسان و ساده نیست. به‌خصوص در بخش دولتی چندین عامل مؤثر در استفاده و بهکارگیری آن وجود دارد .عوامل مؤثر بر پیادهسازی تحویل یکپارچه پروژه را به عوامل قانونی، سازمانی و فنی دسته‌بندی می‌کنیم.
عوامل قانونی: وجود معیارهای مختلف برای فراهم آوری خدمات ساخت‌وساز و طراحی در روشهای سنتی و تحویل یکپارچه پروژه یکی از بزرگ‌ترین موانع است .شمول شرکت‌کنندگان کلیدی در مرحله طراحی که یکی از ویژگی‌های کلیدی پروژههای تحویل یکپارچه پروژه است در قوانین موجود نمی‌گنجد همچنین ویژگی‌های کلیدی تحویل یکپارچه پروژه مانند قراردادهای چند طرفی، پاداش‌ها و ریسک‌های مشترک ،تصمیم‌گیری و کنترل مشارکتی و احتمال توسعه و اعتبارسنجی مشترک به اهداف پروژه نیز با قوانین حقوقی موجود همخوان نیستند .مکانیزه تخصیص ریسک در پروژههای سنتی مانع به اشتراک‌گذاری ریسک‌ها و پاداش‌ها خواهد بود. تعهد مالک تا زمانی که ساختمان طبق نقشه‌ها و ویژگی‌های ساخته شود حافظ پیمانکاران در مقابل هر اشتباه طراحی خواهد بود. چنین التزام‌هایی مانع احتمال چشم‌پوشی از مسئولیت در میان مشارکت‌کنندگان کلیدی خواهند بود.
عوامل سازمانی: پارامترهای سازمانی خود از مسائل مدیریت پروژه ،فرهنگ‌سازمانی و پروسه‌های کاری تشکیل یافته است. یکی از پارامترهای مؤثر مدیریت پروژه اندازه پروژه‌ها است. ازآنجاکه تحویل یکپارچه پروژه به سرمایه‌گذاری هزینه‌ای اولیه قابل‌توجه و تلاش‌های طراحی اضافی و نیز درگیری بیشتر مالک نیاز دارد این مسئله با بیشتر پروژههای دولتی سر ناسازگاری دارد. همچنین نوع پروژههای انجامی، پارامتر مهم دیگری در مدیریت پروژه است. با توجه به خصلت تحویل یکپارچه پروژه که در پروژههای تکراری کارایی بالایی از خود نشان می‌دهد این روش در پروژههای غیرتکراری هزینه‌های اضافی ایجاد می‌کند. بیش‌ازاندازه و نوع پروژه‌ها ،آنچه اهمیت دارد تمایل و دانش سازمان مالک به پیشگامی )فرهنگ‌سازمانی( است استفاده از تحویل یکپارچه پروژه مستلزم تغییرات بنیادین در محل کار، جو و ارتباطات است .این تغییر فرهنگ‌سازمانی پارامتر بسیار مؤثری است. دیگر پارامتر مهم مقاومت به تغییر فرایندهای کار است. مقاومت میتواند به‌واسطه عدم آگاهی از فرایندهای جدید ،مفید نبودن ظاهری فرایندهای جدید و ترس از ریسک و مسئولیت درگیر در فرایندهای جدید بدتر شود.
عوامل فنی و فنّاورانه: پارامتر مهم دیگر مسائل فنی پروژه است که باید مدنظر قرار گیرد .ازجمله این موارد مهم می‌توانیم از زیرساخت آیتی مؤثر و پروتکل‌های مدیریت اطلاعات و قابلیت همکاری مفید نام ببریم.
درنتیجه اجرایی سازی تحویل یکپارچه پروژه در بخش دولتی با چالش‌های زیادی به سبب برگ خریدهای بحث شده در بالا مواجه خواهد شد [5].
ساختپذیری
ساختپذیری روشی است که روند طراحی و ساخت را به هم مرتبط میسازد و درواقع استفاده بهینه از تجربه و دانش ساخت در برنامه‌ریزی ،طراحی، تدارکات و اجرای صحیح بهمنظور دستیابی به اهداف کلی پروژه است. در اواخر سال 1970 در ایالت متحده آمریکا و انگلستان مفهوم ساختپذیری برای اولین بار مطرح گردید که این مطالعات عمدتاً راجع به دستگاه‌های مشارکتی و مدیریتی کارفرمایان و پیمانکاران برای بهبود بهره‌وری هزینه و کیفیت در صنعت ساخت‌وساز بود. در سال 1979 پیشنهاد تحقیق پیرامون یافتن مشکلات مربوط به قابلیت اجرایی ساختپذیری در صنعت ساخت‌وساز آمریکا توسط هیئت‌علمی پژوهشکده صنعت ساخت‌وساز مطرح گردید. در دهه 1980 موسسه صنعت ساخت‌وساز استرالیا در استرالیا که رویکرد توسعه مفهوم ساختپذیری در صنعت ساخت‌وساز استرالیا داشت تأسیس گردید.
در سال 1986 موسسه صنعت ساخت‌وساز راهنمایی که در آن ساختپذیری استفاده بهینه از دانش ساخت و تجربه در برنامه‌ریزی، طراحی، تدارکات و اجرا برای رسیدن به اهداف کلی پروژه بود تعریف کرد [6].
مشکلات ساختپذیری عبارت‌اند از 1- عدم برقراری ارتباط بین کارفرمایان، معمار یا طراح و شرکت‌های ساخت قبل از آغاز پروژه 2- فقدان ارتباط بین طراحان و پیمانکاران اغلب بهصورت پنهان یا آشکار 3-رضایت از وضع موجود و مقاومت در برابر تغییر 4- بی‌میلی نسبت به تلاش و سرمایه‌گذاری بیشتر در مراحل اولیه یک پروژه 5- فقدان تجربه اجرایی در شرکت مشاور و طراحی 6- درک غیرواقع‌بینانه طراحان از اجرای آنچه تجزیه‌وتحلیل می‌کنند 7- عدم احترام متقابل بین طراحان و سازندگان 8- عدم دسترسی به‌موقع به داده‌های ساخت‌وساز 9- همسو نبودن برنامه زمان‌بندی و هزینه ساخت‌وساز با محدوده آن 10- بی‌تجربگی نماینده کارفرما 11- بی‌تجربگی کارکنان مشاور پروژه 12- عدم انعطاف‌پذیری بودجه پروژه 13-عدم انعطاف‌پذیری برنامه زمان‌بندی پروژه 14- پذیرش ریسک‌های غیرقابل‌جبران توسط سازندگان پروژه 15- داشتن دید ناکافی از موقعیت پروژه 16- دشواری در اخذ تصمیم توسط کارفرما 17- حل‌وفصل مسائل کلیدی پس از امضای توافق 18- عدم هماهنگی مناسب در موافقت‌نامه‌های پروژه
((برگ خریدهایی که میتواند برساخت پذیری مؤثر باشد در 8 گروه دسته‌بندی می‌شوند که عبارت‌اند از :اقتصاد ساختمان‌سازی، مدیریت روند ساختمان‌سازی، راهکارهای طراحی نقشه‌ها و مشخصات فنی، استانداردسازی و پیش سازی، نصب، عملیات ساخت و سلامت ایمنی(( [7].
مدلسازی اطلاعات ساختمان
))مدلسازی اطلاعات ساختمان، یک نمایش دیجیتال از خصوصیات فیزیکی و عملکردی یک ساختمان و یا یک پروژه است که یک منبع دانش برای اشتراک گذاشته اطلاعات در مورد یک ساختمان است و با تشکیل یک مبنای قابل‌اعتماد جهت تصمیم‌گیری در طول چرخه حیات خود، از" نخستین ایده تا تخریب "استفاده می‌گردد(( [8].
مدلسازی اطلاعات ساختمان با در نظر گرفتن روش‌هایی همچون افزایش هماهنگی بین طراح و سازنده، طراحی دقیق و هماهنگی بین نقشه‌های مختلف، تشکیل جلسات منظم جهت رسیدن به‌اتفاق نظر ،بهکارگیری افراد متخصص درزمینهٔ مدلسازی اطلاعات ساختمان، فرآیندهای ساخت‌وساز را برای مجریان تسهیل می‌نماید [9] [10].
بیمارستان الم فرق نمونه‌ای از بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در ابوظبی و خاورمیانه است. طرح توسعه بیمارستان المفرق در ابوظبی امارات در شهر ابوظبی به کارفرمایی شرکت خدمات درمانی ابوظبی از سال 2011 و پس از تکمیل طراحی‌ها شروع به کارکرد.
کارفرما پس از تکمیل طرح توسط مهندسین مشاور طی مفاد قرارداد پیمانکار خود را ملزم به تدوین مدل بیم و تکمیل آن و تهیه مدل چون ساخت نمود. پیمانکار با توجه به نداشتن تجربه در این خصوص از یک مشاور تخصصی مدلسازی ساختمان بهره گرفت تا این فرایند را راهبری نماید.
پروژه بیمارستان الم رفق با زیربنای نزدیک به سیصد هزار مترمربع و با بودجه 600 میلیون دلاری آغاز به کار نمود که انتظار می‌رود بهره‌برداری از آن از سال 2017 شروع شود و هم‌اکنون در مراحل ساخت و تجهیز به سر می‌برد.
روش کار به‌این‌ترتیب بود که ابتدا مشاور مدلسازی اطلاعات ساختمان با استفاده از نقشه‌های دوبعدی طراحی‌شده، مدل‌های سه‌بعدی اولیه را تدوین نمود و سپس به بررسی تداخلت و قابلیت ساخت آن پرداخت و به‌این‌ترتیب با همکاری مشاور پروژه مدل نهایی تدوین شد. بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در پروژههای بیمارستانی با توجه به پیچیدگی بخش تأسیسات آنها بسیار مفید و به‌صرفه است ضمن اینکه در حین بهره‌برداری نیز مزایای بیشماری از این حیث به دست خواهد آمد.
در ادامه برنامه‌ریزی پروژه با استفاده از فنّاوری‌های برنامه‌ریزی و کنترل پروژه بر اساس مدلسازی اطلاعات ساختمان انجام گرفت که حاصل آن شبیه‌سازی مراحل ساخت بوده است. یکی از نکات مهم این است که در هر زمان و نقطه زمانی )مایل ستون( میتوان وضعیت پروژه را طبق برنامه در مدل مشاهده کرد و بررسی کرد که پروژه در آن زمان به چه شکلی باید باشد [3].
با توجه به مطالب ارائه‌شده در پیشینه تحقیق این پژوهش باهدف کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت راهکارهای یکپارچگی در پروژه‌ها را بررسی و نتایج را در قالب مطالعه موردی پروژه‌ای بیمارستانی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت که در بخش بعد به توصیف روش تحقیق مورداستفاده پرداخته خواهد شد
روش تحقیق
پژوهش حاضر با توجه به بیان مسئله‌ای که نورخان تر مطرح گردید در حیطه یک تحقیق علمی است که از حیث هدف، کاربردی و به‌نوعی توسعه‌ای است به این معنا که با استفاده از روش مقایسه‌ای به بررسی سه راهکار تحویل یکپارچه ساختمان ،ساختپذیری و مدلسازی اطلاعات ساختمان و تجزیه‌وتحلیل این سه روش در رابطه با مشکل موردبحث است که درنهایت ضمن ارائه نحوه مدلسازی اطلاعات ساختمان در پروژه بیمارستانی )جنبه کاربردی بودن پژوهش(، سعی در ارتباط دهی بیشتر دو فاز طراحی و ساخت در پروژه بیمارستانی دارد [11].
ابزارهای جمع‌آوری داده‌های این پژوهش شامل مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی میدانی پروژه موردی موردنظر از طریق مصاحبه است. جامعه آماری مورداستفاده در این تحقیق برای ارزیابی سه کاندید در جدول 1 ارائه‌شده است:
جدول 1. جامعه آماری مورداستفاده در تحقیق
جامعه آماری
ریاست دف‌تر فنی باسابقه 10 سال شرکت پیمانکار مهندسی و ساخت
کارشناس دف‌تر فنی باسابقه 10 سال
سرپرست کارگاه باسابقه 16 سال
سرپرست واحد تأسیسات برقی و مکانیکی باسابقه بالای 30 سال
سرپرست د ست گاه نظارت باسابقه 25 سال شرکت مشاور و د ست گاه نظارت
مدیر پروژه د ست گاه مشاور باسابقه 10 سال
پروژه موردی مورداستفاده در این تحقیق از نوع پروژه بیمارستانی است که به دلیل مسائل امنیتی از عنوان نمودن نام این پروژه معذوریم در مشخصات پروژه در )جدول 2( ارائه‌شده است:
جدول 2. مشخصات کلی پروژه موردی بیمارستانی
مشخصات کلی پروژه موردی بیمارستانی
احداث کامل ابنیه و تأسیسات ساختمان
بیمارستان به متراژ حدود 5000 مترمربع زیربنا به همراه احداث ساختمان ه ای جنبی آن به مساحت
540 مترمربع است. مساحت ساختمان‌های پروژه
ساختمان اصلی این مجموع ه شامل 1 طبقه زیرزمین و 4 طبقه روی زمین است. تعداد طبقات
بخش پیمانکاری: 1- پیمانکاری مستقر در کارگاه شامل: گروه اجرایی – دف‌تر فنی )ابنیه – تأسیسات مکانیکی و برقی( – پشتیبانی و تدارکات - امور مالی واداری 2- پیمانکاری دف‌تر مرکزی شامل:
تهیه صورت‌وضعیت – بازرگانی – دف‌تر مدیر پروژه گروه ه ای کاری مشغول در پروژه
بخش نظارت مقیم
بخش نظارت ع الیِ
پیمانکاران جزء
تحلیل یافته‌ها مشکلات پروژه بیمارستانی موردمطالعه
از مشکلات و موانعی که در پروژه بیمارستانی مزبور در حین ساخت به وجود آمده است و باعث افزایش هزینه‌ها و خروج از برنامه زمان‌بندی‌شده است میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
*تأخیر در پرداخت مطالبات پیمانکار توسط کارفرما
*تغییر در جانمایی و رقوم ارتفاعی یکی از ساختمان‌های جنبی پروژه
*نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه به‌عنوان‌مثال
*عدم امکان اجرای فاضلاب روشویی‌ها و توالت‌های فرنگی در اتاق‌های بستری به دلیل تداخل با تیر بتنی
*تغییر در نقشه‌های معماری طبقات زیرزمین و سوم به علت طراحی شرکت تأمین‌کننده تجهیزات بیمارستانی
*تغییر در ابعاد معماری و مشخصات سازهای بارانداز بیمارستان و...
که همه این موارد باعث خروج از برنامه زمان‌بندی و تأخیر در اجرای پروژه شده است.
* عدم تطابق طرح‌های اولیه معماری و سازه و تأسیسات و نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه موردی بیمارستانی که این مشکل باعث به وجود آمدن بسیاری از دوباره‌کاری‌ها و افزایش زمان و هزینه شده است؛ که این مشکل شامل ابعاد مختلفی است ازجمله:
*طرح‌هایی که با امکانات ساخت تطابق ندارند: که مواردی همچون عدم امکان اجرای فاضلاب روشویی‌ها در اتاق‌های بستری به دلیل تداخل با تیر بتنی / تغییر در ابعاد معماری و مشخصات سازهای بارانداز بیمارستان/ عدم تطابق و مغایرت در ابعاد بازشو در ترازهای طبقات / تغییر در نقشه‌های معماری طبقات زیرزمین و سوم به علت طراحی شرکت تأمین‌کننده تجهیزات بیمارستانی را شامل میشود.
*در دسترس نبودن مصالح انتخابی: با توجه به اینکه سفال مصرفی در پروژه با ابعاد موردنظر در محل ساخت پروژه تولید نمی‌شد تصمیم به تهیه سفال از محلی دورتر از محل اجرای پروژه )خارج از تهران( گرفته شد. با توجه به عدم امکان تهیه میلگرد با سایزی خاص در برهه‌ای از زمان از منابع نزدیک پروژه) بازار آهن تهران یا کارخانه ذوب‌آهن اصفهان و ...( تصمیم به تهیه میلگرد از نیشابور گرفته شد.
*وجود تناقضات در نقشه‌ها و اصلاح آنها تأثیرات فراوانی را بر پروژه و اهداف آن می‌گذارد ازجمله:
1- باعث دوباره‌کاری و افزایش هزینه و زمان پروژه میشود.2-بازبینی و اصلاح طرحها توسط طراحان بسیار وقت‌گیر و هزینه‌بر است.3-توسعه بعضی از قسمت‌های پروژه توسط مشاور که باعث افزایش زمان و هزینه شده است.4-افزایش هزینه‌های ثابت )به‌عنوان‌مثال هزینه اجاره دستگاه‌ها( به دلیل دوباره‌کاری‌های پروژه و تعویق در پرداخت صورت‌وضعیت‌ها 5-افت کیفیت و اتلاف مصالح موجود در انبارها به دلیل افزایش زمان پروسه ساخت 6- به دلیل افزایش زمان پروژه ممکن است قیمت مصالح و دستمزد نیروی انسانی افزایش پیدا کند 7-به دلیل اینکه پیمانکار بعد از مطالعات اولیه و طراحی وارد پروژه شده است این امر باعث بروز اختلاف در طول اجرای پروژه میشود.
*عدم تطابق طرح‌های اولیه معماری و سازه و تأسیسات و نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه در حین ساخت به‌کرات اتفاق میافتد و پیمانکاران و طراحان بهصورت مقطعی و در جهت حل هر مشکل راهکارهایی را اتخاذ می‌کردند که ازجمله این راهکارها عبارت است از:
یکی از مشکلاتی که در طرح‌های اولیه مدنظر قرار نگرفته بود عدم امکان سرب کوبی روی دیوار از جنس آجر سفال بوده است در نقشه‌های ابلاغی توسط مشاور تیغه‌چینی داخلی آجر سفال بوده که با توجه به در نظر گرفتن این مطلب که آجر سفال توخالی دارای استقامت کافی جهت سرب کوبی دیوارهای اتاق‌های رادیولوژی، سیتی اسکن و آنژیوگرافی نیست پیمانکار در حین ساخت با این مشکل مواجه شده و طی نامه‌ای درخواست تغییر نوع مصالح را ابلاغ کرده و تصمیم بر این شد که این دیوارها از جنس آجر فشاری باشد؛ که همه اینها باعث افزایش هزینه و دوباره‌کاری شده است.
* عدم امکان اجرای فاضلاب روشویی‌ها در اتاق‌های بستری به دلیل تداخل با تیر بتنی در طبقات 1 و 2 که پیمانکار در حین ساخت با این مشکل برخورد کرد که با بر برگزاری جلسات مشترک بین پیمانکار و مشاور و همچنین یکی از مهندسین باسابقه بخش تأسیسات تصمیم بر این شد تا جای روشویی‌ها و در ورودی جابه‌جا شود .)شکل 1 و 2(
شکل 2. پلان اصلاحی
در طبقه زیرزمین طبق نظر شرکت سازنده دستگاه‌های آم آر آی و سیتی اسکن ازآنجاییکه اتاق سیتی اسکن در جلوی اتاق ام آر ای واقع‌شده است طبق پیش‌بینی جهت خروج دستگاه ام آر آی از بارانداز ساختمان بدون نیاز به خراب کردن دیوارهای اتاق سیتیاسکن جانمایی اتاق سیتیاسکن و اتاق یو پی اس تغییریافته است.
که همه این راهکارها بهصورت مقطعی بوده و تنها برای حل کردن مشکلات در یک مقطع زمانی از ساخت پروژه کاربرد دارند.
تحلیل امکان تغییر در نوع قرارداد برای تسهیل یکپارچه‌سازی ذینفعان پروژه
با توجه به اینکه نوع قرارداد پروژه از نوع قراردادهای سنتی )طراحی- مناقصه – ساخت( است در قراردادهای سنتی کارفرما مناقصه‌ای را برگزار کرده و در آن مناقصه پیمانکاری که کمترین قیمت را پیشنهاد داده باشد در مناقصه برنده میشود درواقع تمام ریسک‌های پروژه پیمانکار را تهدید می‌کند و ممکن است با کوچک‌ترین ریسکی پیمانکار ورشکست شده و انجام پروژه یا متوقف شود یا از زمان‌بندی عقب بیفتد که همه اینها باعث افزایش هزینه میشود؛ که در این پروژه عدم تطابق طرح‌های اولیه معماری و سازه و تأسیسات و نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه باعث افزایش زمان و هزینه شده است و ریسک‌های فراوانی را برای پیمانکار ایجاد کرده است و علت آن این است که پیمانکار بعد از مطالعات اولیه و طراحی وارد پروژه شده است و همین امر باعث بروز اختلاف در طول اجرای پروژه شده است. به دلیل اینکه قرارداد از نوع قراردادهای سنتی است و کمترین انطباق را برای ایجاد یکپارچگی دارد و اصول آن با یکپارچه‌سازی در تناقض است و اجازه ورود زودهنگام پیمانکاران و مشارکت در فاز طراحی را نمی‌دهد و چون پروژه در مراحل اولیه ساخت نیست و 60 درصد پیشرفت فیزیکی دارد پس نمی‌توان اصول یکپارچه‌سازی را روی قرارداد پیاده کرد پس اجرای این راهکار تقریباً غیرممکن است.
تحلیل امکان پیادهسازی اصول ساختپذیری
ورود طراحان به مرحله ساخت پروژه‌ها و ورود افراد باتجربه از پروسه ساخت و پروسه بهره‌برداری و نگهداری به فاز مطالعات اولیه و طراحی باعث کاهش دوباره‌کاری‌ها و اتلاف زمان و هزینه در پروسه ساخت میشود که همه اینها را میتوان در برنامه ساختپذیری پیاده کرد.
اجرا و پیادهسازی برنامه ساختپذیری بهتر است در مراحل اولیه طراحی انجام شود تا طراحان پروژههای قابل ساخت بهتری را طراحی کنند .
هماهنگی و تشکیل گروه ساختپذیری که شامل نمایندگان گروه طراحی، ساخت و بهره‌برداری و نگهداری است در مراحل ابتدایی مطالعات اولیه و طراحی آسان‌تر و کارآمدتر است.
با توجه به مطالب عنوان‌شده در ارتباط با ساختپذیری، در رابطه با مشکل موردمطالعه پروژه مذکور تشکیل گروه ساختپذیری و حضور نمایندگان گروه طراحی و ساخت در جلسات گروهی مشترک به دلیل عدم یکپارچگی ذینفعان پروژه تا حدودی پیادهسازی این روش را با مشکل مواجه می‌کند.
تحلیل امکان پیادهسازی فناوری مدلسازی اطلاعات ساختمان
در صنعت ساخت‌وساز قراردادهای پیمانکاری شامل روش خود اجرا، سه عاملی، چهار عاملی، دوعاملی، ساخت، بهره‌برداری و انتقال و روش طراحی، تدارک، ساخت میشود [9] [12]. با توجه به اینکه درروش مرسوم مدیریت ساخت نقشه‌ها بهصورت جداگانه ارائه می‌گردند، عدم هماهنگی و وجود تناقضات بین نقشه‌های مختلف) سازه، معماری و تأسیسات( سبب دوباره‌کاری و افزایش هزینه و کاهش کیفیت می‌گردد [13]؛ که در تمام انواع قراردادها مدلسازی اطلاعات ساختمان میتواند باعث توسعه صنعت ساخت و جلوگیری از بسیاری از دوباره‌کاری‌ها گردد
.[12] [9]
بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در پروژههای عمرانی در قراردادهای سه عاملی به این صورت است که کارفرما در ابتدا با طراح قرارداد بسته و فاز طراحی را واگذار می‌کند .گروه طراحی در شروع پروژه با استفاده از داده‌ها و اطلاعات اولیه نقشه‌های دوبعدی را تهیه‌کرده و با استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص یک مدل مجازی از ساختمان را تهیه می‌کند. این مدل چندبعدی به کارفرما کمک می‌کند قبل از اجرا پروژه را ببیند و نظرات لازم را اعمال کند. بعد از اتمام طراحی کارفرما پروژه را به پیمانکار واگذار می‌کند .پیمانکار در طول دوره عمر پروژه با استفاده از مدل چندبعدی پروژه را اجرا می‌کند و در مواقعی با کمک گروه طراحی، طرحها بهروز می‌گردد. [14].
با توجه به مطالب ارائه‌شده در ارتباط با مدلسازی اطلاعات ساختمان و کاربرد آن در طول چرخه حیات پروژه استفاده از این راهکار در پروژه مزبور جهت رفع مشکل مطروحه و برطرف نمودن ابهامات طراحی و ساخت‌پذیر کردن پروژه و ایجاد مدلی سه‌بعدی که تمام جزئیات پروژه اعم از جزئیات ساخت، مصالح، در و پنجره، سقف، تیرها، پلکان، سیستم تهویه مطبوع، سیم‌کشی و ...را به نمایش درآورده و با استفاده از این مدل تناقضات طراحی و عدم تطابق نقشه‌های سازه و معماری و تأسیسات مشخص میشود و با همفکری و مشارکت تمامی ذینفعان پروژه مشکل موردنظر برطرف میشود و کلیه اشکالات از این مرحله به بعد پیش از به وجود آمدن شناسایی و در جهت رفع آن اقدامات لازم انجام میشود .
یکی از مزایای استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان این است که در همه مراحل چرخه حیات پروژه مورداستفاده قرار گیرد و با توجه به اینکه پروژه مزبور در مرحله ساخت پروژه است استفاده از این روش راهکار مناسب‌تری نسبت به راهکارهای پیشین است.
بحث: معرفی روش منتخب بهمنظور کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت در پروژههای بیمارستانی
در این ارزیابی با ارائه گزارشی در رابطه با سه کاندید مدلسازی اطلاعات ساختمان، تحویل یکپارچه پروژه و ساختپذیری نظرات افراد مختلف را با توجه به چهار معیار جذابیت، امکان پیادهسازی، سطح دشواری در اجرا و قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه را موردبررسی قرار داده و نتایج این نظرسنجی با استفاده از روش AHP در زیر ارائه‌شده است:
برای ارزیابی سه کاندید) مدلسازی اطلاعات ساختمان، تحویل یکپارچه پروژه و ساختپذیری( جهت انتخاب راهکار منتخب چهار معیار جذابیت ،امکان پیادهسازی و سطح دشواری در اجرا و قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه مورداستفاده قرار می‌گیرند که معیار امکان پیادهسازی و سطح دشواری در اجرا هم‌وزن بوده و هر یک 7 برابر معیار جذابیت ارجحیت دارند. معیارهای قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه 5 برابر جذابیت از اهمیت برخوردار است. از یکسو قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه با امکان پیادهسازی از ارجحیت یکسان برخوردار است و از سوی دیگر سطح دشواری در اجرا 3 برابر قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه ارجحیت دارد. جداول مربوط به داده‌های ارزیابی سه کاندید با توجه به چهار معیار در پیوست 1 ارائه‌شده است. در ذیل جداول مهم و نهایی مربوط به معیارها و انتخاب راهکار منتخب ارائه‌شده است.
وزن هر گزینه را نسبت به معیار به دست می‌آوریم. )جدول 3(
جدول 3. وزن هر گزینه نسبت به معیار
حاصل‌ضرب وزن گزینه‌ها نسبت به معیار در وزن هر معیار را در هم ضرب می‌کنیم و راهکار منتخب مشخص میشود. )جدول 4(
جدول 4. حاصل‌ضرب گزینه‌ها در وزن معیارها و انتخاب راهکار منتخب
* درنتیجه با آنالیز و تحقیقات انجام‌شده راهکار منتخب مدلسازی اطلاعات ساختمان است.
نتیجه‌گیری
فنّاوری مدلسازی اطلاعات ساختمان به مهندسین مرتبط با امر ساخت‌وساز )عمران، معماری وتاسیسات( این امکان را می‌دهد که پیش از اجرا، شمای کلی از طرح موردنظر خود را مشاهده کرده و در محاسبات خود بهینه‌ترین و کاراترین حالت ممکن را لحاظ نمایند .این استراتژی ختم به جلوگیری از پرت هزینه گشته و با این فنّاوری میتوان از پرداخت هزینه‌های مربوط به دوباره‌کاری نیز اجتناب نمود .همچنین با استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان میتوان در مرحله اجرا نیز پیشرفته‌ای بسیاری داشته باشند، به‌نحوی‌که بسیاری از مسائل و معضلات احتمالی که در لحظه و موقع اجرا ممکن است پدید آید، پیش‌بینی می‌گردد.
مدلسازی اطلاعات ساختمان با ایجاد یک مدل دیجیتالی از پروژه تمامی عناصر )سازهای _ معماری _ تأسیسات( را به نمایش درآورده و مشکلات و تناقضات بین تمامی عناصر ساختمان را پیش از بروز آنها مشخصمی کندو در هر مرحله‌ای از چرخه حیات پروژه امکان بازبینی طرحها وجود دارد.
در پروژه مذکور با استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان میتوان مهمترین مشکل این پروژه که عدم تطابق طرح‌های اولیه معماری و سازه و تأسیسات و نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه میتوان با ایجاد مدلی سه‌بعدی که تمام جزئیات پروژه اعم از جزئیات ساخت، مصالح ،در و پنجره، سقف، تیرها، پلکان، سیستم تهویه مطبوع، سیم‌کشی، تأسیسات و ...را به نمایش درآورده و با استفاده از این مدل تناقضات طراحی و عدم تطابق نقشه‌های سازه و معماری و تأسیسات مشخص میشود و با همفکری و مشارکت تمامی ذینفعان پروژه مشکل موردنظر برطرف میشود و کلیه اشکالات از این مرحله به بعد پیش از به وجود آمدن شناسایی و در جهت رفع آن اقدامات لازم انجام میشود و جلوی بسیاری از دوباره‌کاری‌ها و افزایش هزینه‌ها و خروج از برنامه زمان‌بندی گرفته میشود.
نویسندگان:سارا رضایی ، احسان سقط فروش ، مریم علیایی ، مهدی علینژاد
منابع
[1] دکتر محمدحسن سبط و دکتر محمد وحید سبط، “ارائه مدل چگونگی بهکارگیری نظاممهندسی ارزش در پروژههای بیمارستانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی,” اساس، .p18 ,1387.
[2] دکتر احمد اخلاصی، مهندس بهروز غفوریان و محمدابراهیم نژادی، نویسندگان، مدلسازی اطلاعات ساختمان روشی جهت بهینهسازی زمان ساخت بیمارستان. دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
[3] مهندس علی ضیایی، “www.OCPM.i r,« مشاورین تخصصی ,bi m1391. ]درونخطی[. ]دستیابی در 1393[.
[4] مهندس علی ضیایی, BIM تحول صنعت ساخت در هزاره سوم، تهران: انتشارات علی ضیایی، 1394.
[5] Nida Azhar, Youngcheol Kanga و Irtishad u,ahmad“ ,Factors Influencing Integrated Project Delivery In Publicly Owned ,77 جلد «,pp. 221-213, .2013
[6] Henny Yustisia“ ,The evaluation of constructability towards construction safety2 ”,nd International Conference on Sustainable Civil Engineering Structures
and Construction ,p. .2014 ,559 – 552
[7] هومن حسنی، خشایار اسدی بروجنی و عبدالله اردشیر، “بررسی جنبههای ایمنی در ساختپذیری با استفاده از فرایند مدلسازی اطلاعات ساختمان,” در کنفرانس عمران، شیراز، اسفند 1393.
[8]J .Duggan, B. Lahiff, J. Casey, M. Downey و T. Garland“ ,BIM‘ An Introduction ”,’association of consulting engineers of ireland 16 ,april .2012
[9] امیرحسین ستوده بیدختی، “کاربرد مدلسازی اطلاعات ساختمان) BIM( در فاز اجرای پروژههای ساخت,” در کنفرانس بینالمللی دستاوردهای نوین در عمران، معماری، محیطزیست و مدیریت شهری، تهران، خرداد 1394.
[10] Sacks,R, Koskela,L, Dave,B.A و Owen,R“ ,Interaction of lean and building information modeling in construction ”,Journal of construction engineering and
management ,136 جلد 9, شماره ,pp. 980-968, .2010
[11]دکتر غلامرضا خاکی، روش تحقیق با رویکردی به پایاننامه نویسی، تهران: مرکز تحقیقات علمی کشور با همکاری کانون فرهنگی انتشاراتی درایت، اول 1378.
[12] Eastman,c, Teicholz,P, Sacks,R و Liston,K, BIM handbook: A guide to building information modeling for owners, managers, designers, engineers and
contractors. John Wiley & Sons, .2011
[13] روحالله همتیان پور، مهدی روانشاد نیا و حمید همتیان پور، “فواید، هزینه هاو موانع بهکارگیری B.I.M در مدیریت ساخت,” در اولین کنفرانس ملی مهندس عمران و توسعه پایدار، بهصورت الکترونیکی، 1393.
[14] حامد ابراهیمی و اقبال شاکری، “بررسی روند پیکره سازی اطلاعات ساختمان و نحوه پیادهسازی آن در پروژههای عمرانی,” در اولین همایش سالانه )ملی( ساختمان آینده، ایران، مازندران، ساری، اردیبهشت 1392.
بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان به منظور کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت: مطالعه موردی پروژه بیمارستانی
مقدمه
یکی از مسائل مهم جوامع امروزی مسئله درمان است که بیمارستان به‌عنوان مهمترین مؤسسه بهداشتی و درمانی در هر کشوری به شمار می‌آید. هرسال بخش بزرگی از منابع مالی کشور صرف سرمایه‌گذاری در طرح‌های بزرگ عمرانی ازجمله بیمارستان‌ها میشود و این در حالی است که به‌طور متوسط این طرحها با بیش از 50 درصد تأخیر در پیشرفت کار مواجه هستند. تأخیر در پیشرفت کار موجب طولانی شدن زمان و هزینه اجرای پروژه و توجیه‌ناپذیری طرحها در مراحل بعد می‌گردد [1].
طراحی، مناقصه، ساخت یک روش سنتی مورداستفاده در 50 سال اخیر بوده که برای اجرای پروژه، یک گروه مهندسی برای طراحی پروژه از طرف کارفرما برای برآورده شدن نیازهای پروژه و رسیدن به اهداف آن به کار گرفته میشود بعد از کامل شدن طراحی برای اجرای پروژه کارفرما مناقصه‌ای را برگزار کرده و در آن مناقصه پیمانکاری که کمترین قیمت را پیشنهاد داده باشد در مناقصه برنده میشود درواقع تمام ریسک‌های پروژه پیمانکار را تهدید می‌کند و ممکن است با کوچک‌ترین ریسکی پیمانکار ورشکست شده و انجام پروژه یا متوقف شود یا از زمان‌بندی عقب بیفتد که همه اینها باعث افزایش هزینه میشود. به دلیل اینکه پیمانکار بعد از مطالعات اولیه و طراحی وارد پروژه میشود مشکلات زیادی در حین ساخت به وجود می‌آید.
به همین دلیل قراردادهای سنتی با اصول یکپارچه‌سازی در تناقض است و کمترین انطباق را برای ایجاد یکپارچگی دارد و اجازه ورود زودهنگام پیمانکاران و مشارکت در فاز طراحی را نمی‌دهد.
به دلیل مشکلات بسیار زیاد در اجرای پروژه‌ها و توجه به سه عامل زمان، هزینه و کیفیت، اهمیت تهیه راهکارهای اجرایی و استفاده از فنّاوری روز دنیا بیش‌ازپیش در صنعت ساخت‌وساز موردتوجه قرارگرفته است [1].
یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های ارکان پروژه )بهره‌بردار، کارفرما، پیمانکاران و طراحان( در ساخت پروژه‌ها به‌خصوص پروژههای بیمارستان سازی به علت خاص بودن پروژه ازلحاظ کاربری و عدم شناخت کافی در خصوص نیازها، افزایش زمان و هزینه‌های ساخت است [2].
با توجه به مسائل مطرح‌شده برای جلوگیری از عدم تطابق طراحی و ساخت حضور زودهنگام پیمانکاران و ذینفعان پروژه در مراحل اولیه پروژه موجب تقویت ساختپذیری طرح و درک بهتر پیمانکار از کاری است که می‌خواهد انجام دهد به همین منظور ایجاد یکپارچگی در پروژه و پیادهسازی آن در پروژه‌ها کمک شایانی به جلوگیری از مشکلات در حین ساخت پروژه‌ها می‌کند.
از روشهای پیادهسازی یکپارچگی در پروژه استفاده از قرارداد تحویل یکپارچه پروژه و مدلسازی اطلاعات ساختمان است که برای اجرا و پیادهسازی قرارداد تحویل یکپارچه در پروژههای دولتی در ایران به دلیل وجود تناقضاتی که بین قراردادهای سنتی و یکپارچه‌سازی وجود دارد موانع و مشکلات زیادی را به وجود آورد و امکان پیادهسازی آن در مراحل ابتدایی پروژه وجود دارد، بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در طول چرخه حیات پروژه وجود دارد.
))ایستان و همکاران مزایای مدلسازی اطلاعات ساختمان را در چهار دسته طبقه‌بندی کردند؛ مزایای پیش از ساخت) بررسی مفهومی و امکان‌سنجی (مزایای حین طراحی) تأمین تصویر مناسب از پروژه، تصحیح خودکار اشتباهات، تولید نقشه‌های دوبعدی (مزایای حین ساخت و اجرا) شناسایی تناقضات، ساخت خودکار قطعات، برآورد (و مزایای پس از ساخت مانند مدیریت ساختمان(( [3]. به همین منظور برای کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت در طول چرخه حیات پروژه استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان توصیه میشود.
))مدلسازی اطلاعات ساختمان یک نمونَک دیجیتال جامع از وضعیت فیزیکی و نیز خصوصیات یک ساختمان است. مدلسازی اطلاعات ساختمان یک مرجع مشترک از اطلاعات مرتبط با ساختمان را ایجاد می‌کند که مبنایی قابل‌اطمینان برای تصمیم‌سازی‌ها در تمامی چرخه حیات پروژه است، از زمان طراحی مفهومی تا زمان بازسازی و حتی تخریب آن پروژه(( [3].
این پژوهش باهدف کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت راهکارهای یکپارچگی در پروژه‌ها را بررسی و نتایج را در قالب مطالعه موردی پروژه‌ای بیمارستانی مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
پیشینه تحقیق: یکپارچگی پروژه
طراحی بیمارستان به علت اجماع نیازهای متنوع، تضادها، تجهیزات و امکانات بسیار پیچیده نیازمند دانش بسیار و گروهی متشکل از یک گروه مهندسی متخصص باتجربه بادانش فنی بالاست زیرا یک معمار در حین طراحی بیمارستان نه‌تنها باید نحوه عملکرد تأسیسات مکانیکی و الکتریکی و نحوه کار و تجهیز وسایل پزشکی در ساختمان بسیار پیچیده بیمارستان آگاه باشد و در طراحی لحاظ نماید بلکه باید ساختمانی منعطف به جهت هم سویی و بهینهسازی با تغییرات فنّاورانه درزمینهٔ تجهیز و پاسخگویی نیازهای درمانی طراحی نماید.
مدیریت، ساخت و بهره‌برداری پروژههای بیمارستانی دارای پیچیدگی‌های خاصی است .در پروژههای درمانی ازجمله احداث بیمارستان نیاز به همکاری متخصصین با تخصص‌های مختلف در کنار یکدیگر است در صورت عدم همکاری و هماهنگی بین عوامل مختلف در اجرای پروژه مشکلات عدیده‌ای حین اجرا و ساخت پروژه همچون عدم تطابق طراحی و ساخت، تأخیر در زمان‌بندی، کاهش کیفیت و افزایش هزینه به وجود خواهد آمد [1]. از مزایای ایجاد یکپارچگی در پروژه‌ها میتوان به کاهش تغییرات در نقشه‌ها و دستور کارها، کاهش زمان و هزینه، افزایش کیفیت ساخت و کاهش اختلافات بین عوامل پروژه در حین ساخت و بهره‌برداری از پروژههای عمرانی ازجمله احداث بیمارستان اشاره کرد [4].
برای ایجاد یکپارچگی در پروژه‌ها روشهای مختلفی وجود دارد ازجمله ایجاد قراردادهای تحویل یکپارچه پروژه ،بهکارگیری اصول ساختپذیری و مدلسازی اطلاعات ساختمان که در ادامه به‌تفصیل توضیح داده خواهد شد.
مدلسازی اطلاعات ساختمان ابزاری برای مدیریت همه‌جانبه است که در اختیار همه عوامل درگیر در پروژه قرار می‌گیرد. اطلاعات مرتبط با هر المان بر اساس استانداردها تعیین و در فازهای پیشرفت پروژه با همکاری تمامی عوامل مختلف تکمیل و به‌روزرسانی میشود و به‌طور خلاصه میتوان گفت، اطلاعات صحیح، در زمان مناسب در اختیار افراد قرار داده میشود. “اطلاعات” مهمترین عنصر و پایه مدلسازی اطلاعات ساختمان را تشکیل می‌دهد و بعضاً از مدلسازی اطلاعات ساختمان به‌عنوان “ساختاردهی اطلاعات” یاد میشود مدلسازی اطلاعات ساختمان درکی مشترک از پروژه میان تمامی عوامل آن پدید می‌آورد و تعیین‌کننده چگونگی اجرای مراحل پروژه توسط ذینفعان به‌تنهایی و با یکدیگر در تمامی مراحل پروژه است [4].
تحویل یکپارچه پروژه
((تحویل یکپارچه پروژه بر مبنای مدل پیمان استرالیایی است که اخیراً در پاسخ به نیاز به کاهش ناکارآمدی‌ها ظهور یافته است این روش نوعی متد تحویل است که افراد، دستگاه‌ها، ساختارهای تجاری و عملکردها را در یک فرایند تجمیع می‌کند که با تشریک‌مساعی استعدادها و رهیافت‌های کل شرکت‌کنندگان را مهار میسازد تا اتلاف را کاهش داده و کارآمدی را در کل فازهای طراحی، ساخت و احداث بهینه سازد .این روش همکاری بسیار مؤثر بین مالک، معمار و پیمانکار مسئول ساخت پروژه از طراحی اولیه تا تحویل پروژه را شامل میشود. تحویل یکپارچه پروژه نیازمند استفاده از قراردادهای کامل که همه شرکت‌کنندگان کلیدی اعم از مالکان، طراح و پیمانکار را شامل میشود. پیمانکاران فرعی و فروشندگان نیز گاهی اوقات به قرارداد برحسب نیاز اضافه می‌شوند. در سال 2007 این رویکرد باهدف توجه به منافع مشترک )رابطه برنده-برنده(، ایجاد اعتماد و همکاری متقابل، مشارکت زودهنگام عوامل کلیدی پروژه و تقسیم صحیح ریسک و پاداش ارائه گردید ))[5]. ویژگی‌های کلیدی تحویل یکپارچه پروژه را میتوان بهصورت زیر بیان کرد [5]:
مشارکت ابتدایی مشارکت‌کنندگان اصلی (EIKP): شامل تیمی از طراح، سازنده بوده و پیمانکاران از آغاز پروژه به مالک برای شکل دادن اهداف و مقاصد کمک می‌کنند و در طول پروژه مشارکت وجود دارد.
اشتراک ریسک و پاداش (SRR): اعضای گروه مشارکت‌کننده بهصورت مشترک سود رسیدن به اهداف پروژه را به اشتراک می‌گذارند درعین‌حال ریسک ازدست‌داده هزینه‌های )برنامه زمانی و کیفیت( ازدست‌رفته را نیز می‌پذیرند.
قرارداد چند طرفینی (MPC): طرفین قرارداد یکپارچه‌ای را امضاء می‌کنند که بهصورت آشکار تعاریف نقش و مسئولیت‌های تمامی اعضای گروه را مشخص می‌کند.
تصمیم‌گیری و کنترل مشارکتی (CDMC(: طرفین باید مجموعه معیارهای مشخص و آشکاری را برای تصمیم‌گیری و کنترل پروژه بپذیرند که میتواند طبق هدف مالک برای پروژه ایجاد شود.
چشم‌پوشی از مسئولیت در میان مشارکت‌کنندگان کلیدی (LWKP): طرفین قرارداد هرگونه ادعایی را به جزء مورد حسن نیت برای تقویت حس وحدت و محیط مشارکتی را چشم‌پوشی می‌کنند.
توسعه و اعتبارسنجی مشترک به اهداف پروژه (JDVG): مالک با کمک گروه پروژه بهصورت آشکار اهداف و معیار محک را برای سنجش آنها تعریف می‌کند. ریسک و پاداش با رسیدن به اهداف تنظیم‌شده ربط دارند.
علیرغم مزیت‌های تحویل یکپارچه پروژه، پیادهسازی آن آسان و ساده نیست. به‌خصوص در بخش دولتی چندین عامل مؤثر در استفاده و بهکارگیری آن وجود دارد .عوامل مؤثر بر پیادهسازی تحویل یکپارچه پروژه را به عوامل قانونی، سازمانی و فنی دسته‌بندی می‌کنیم.
عوامل قانونی: وجود معیارهای مختلف برای فراهم آوری خدمات ساخت‌وساز و طراحی در روشهای سنتی و تحویل یکپارچه پروژه یکی از بزرگ‌ترین موانع است .شمول شرکت‌کنندگان کلیدی در مرحله طراحی که یکی از ویژگی‌های کلیدی پروژههای تحویل یکپارچه پروژه است در قوانین موجود نمی‌گنجد همچنین ویژگی‌های کلیدی تحویل یکپارچه پروژه مانند قراردادهای چند طرفی، پاداش‌ها و ریسک‌های مشترک ،تصمیم‌گیری و کنترل مشارکتی و احتمال توسعه و اعتبارسنجی مشترک به اهداف پروژه نیز با قوانین حقوقی موجود همخوان نیستند .مکانیزه تخصیص ریسک در پروژههای سنتی مانع به اشتراک‌گذاری ریسک‌ها و پاداش‌ها خواهد بود. تعهد مالک تا زمانی که ساختمان طبق نقشه‌ها و ویژگی‌های ساخته شود حافظ پیمانکاران در مقابل هر اشتباه طراحی خواهد بود. چنین التزام‌هایی مانع احتمال چشم‌پوشی از مسئولیت در میان مشارکت‌کنندگان کلیدی خواهند بود.
عوامل سازمانی: پارامترهای سازمانی خود از مسائل مدیریت پروژه ،فرهنگ‌سازمانی و پروسه‌های کاری تشکیل یافته است. یکی از پارامترهای مؤثر مدیریت پروژه اندازه پروژه‌ها است. ازآنجاکه تحویل یکپارچه پروژه به سرمایه‌گذاری هزینه‌ای اولیه قابل‌توجه و تلاش‌های طراحی اضافی و نیز درگیری بیشتر مالک نیاز دارد این مسئله با بیشتر پروژههای دولتی سر ناسازگاری دارد. همچنین نوع پروژههای انجامی، پارامتر مهم دیگری در مدیریت پروژه است. با توجه به خصلت تحویل یکپارچه پروژه که در پروژههای تکراری کارایی بالایی از خود نشان می‌دهد این روش در پروژههای غیرتکراری هزینه‌های اضافی ایجاد می‌کند. بیش‌ازاندازه و نوع پروژه‌ها ،آنچه اهمیت دارد تمایل و دانش سازمان مالک به پیشگامی )فرهنگ‌سازمانی( است استفاده از تحویل یکپارچه پروژه مستلزم تغییرات بنیادین در محل کار، جو و ارتباطات است .این تغییر فرهنگ‌سازمانی پارامتر بسیار مؤثری است. دیگر پارامتر مهم مقاومت به تغییر فرایندهای کار است. مقاومت میتواند به‌واسطه عدم آگاهی از فرایندهای جدید ،مفید نبودن ظاهری فرایندهای جدید و ترس از ریسک و مسئولیت درگیر در فرایندهای جدید بدتر شود.
عوامل فنی و فنّاورانه: پارامتر مهم دیگر مسائل فنی پروژه است که باید مدنظر قرار گیرد .ازجمله این موارد مهم می‌توانیم از زیرساخت آیتی مؤثر و پروتکل‌های مدیریت اطلاعات و قابلیت همکاری مفید نام ببریم.
درنتیجه اجرایی سازی تحویل یکپارچه پروژه در بخش دولتی با چالش‌های زیادی به سبب برگ خریدهای بحث شده در بالا مواجه خواهد شد [5].
ساختپذیری
ساختپذیری روشی است که روند طراحی و ساخت را به هم مرتبط میسازد و درواقع استفاده بهینه از تجربه و دانش ساخت در برنامه‌ریزی ،طراحی، تدارکات و اجرای صحیح بهمنظور دستیابی به اهداف کلی پروژه است. در اواخر سال 1970 در ایالت متحده آمریکا و انگلستان مفهوم ساختپذیری برای اولین بار مطرح گردید که این مطالعات عمدتاً راجع به دستگاه‌های مشارکتی و مدیریتی کارفرمایان و پیمانکاران برای بهبود بهره‌وری هزینه و کیفیت در صنعت ساخت‌وساز بود. در سال 1979 پیشنهاد تحقیق پیرامون یافتن مشکلات مربوط به قابلیت اجرایی ساختپذیری در صنعت ساخت‌وساز آمریکا توسط هیئت‌علمی پژوهشکده صنعت ساخت‌وساز مطرح گردید. در دهه 1980 موسسه صنعت ساخت‌وساز استرالیا در استرالیا که رویکرد توسعه مفهوم ساختپذیری در صنعت ساخت‌وساز استرالیا داشت تأسیس گردید.
در سال 1986 موسسه صنعت ساخت‌وساز راهنمایی که در آن ساختپذیری استفاده بهینه از دانش ساخت و تجربه در برنامه‌ریزی، طراحی، تدارکات و اجرا برای رسیدن به اهداف کلی پروژه بود تعریف کرد [6].
مشکلات ساختپذیری عبارت‌اند از 1- عدم برقراری ارتباط بین کارفرمایان، معمار یا طراح و شرکت‌های ساخت قبل از آغاز پروژه 2- فقدان ارتباط بین طراحان و پیمانکاران اغلب بهصورت پنهان یا آشکار 3-رضایت از وضع موجود و مقاومت در برابر تغییر 4- بی‌میلی نسبت به تلاش و سرمایه‌گذاری بیشتر در مراحل اولیه یک پروژه 5- فقدان تجربه اجرایی در شرکت مشاور و طراحی 6- درک غیرواقع‌بینانه طراحان از اجرای آنچه تجزیه‌وتحلیل می‌کنند 7- عدم احترام متقابل بین طراحان و سازندگان 8- عدم دسترسی به‌موقع به داده‌های ساخت‌وساز 9- همسو نبودن برنامه زمان‌بندی و هزینه ساخت‌وساز با محدوده آن 10- بی‌تجربگی نماینده کارفرما 11- بی‌تجربگی کارکنان مشاور پروژه 12- عدم انعطاف‌پذیری بودجه پروژه 13-عدم انعطاف‌پذیری برنامه زمان‌بندی پروژه 14- پذیرش ریسک‌های غیرقابل‌جبران توسط سازندگان پروژه 15- داشتن دید ناکافی از موقعیت پروژه 16- دشواری در اخذ تصمیم توسط کارفرما 17- حل‌وفصل مسائل کلیدی پس از امضای توافق 18- عدم هماهنگی مناسب در موافقت‌نامه‌های پروژه
((برگ خریدهایی که میتواند برساخت پذیری مؤثر باشد در 8 گروه دسته‌بندی می‌شوند که عبارت‌اند از :اقتصاد ساختمان‌سازی، مدیریت روند ساختمان‌سازی، راهکارهای طراحی نقشه‌ها و مشخصات فنی، استانداردسازی و پیش سازی، نصب، عملیات ساخت و سلامت ایمنی(( [7].
مدلسازی اطلاعات ساختمان
))مدلسازی اطلاعات ساختمان، یک نمایش دیجیتال از خصوصیات فیزیکی و عملکردی یک ساختمان و یا یک پروژه است که یک منبع دانش برای اشتراک گذاشته اطلاعات در مورد یک ساختمان است و با تشکیل یک مبنای قابل‌اعتماد جهت تصمیم‌گیری در طول چرخه حیات خود، از" نخستین ایده تا تخریب "استفاده می‌گردد(( [8].
مدلسازی اطلاعات ساختمان با در نظر گرفتن روش‌هایی همچون افزایش هماهنگی بین طراح و سازنده، طراحی دقیق و هماهنگی بین نقشه‌های مختلف، تشکیل جلسات منظم جهت رسیدن به‌اتفاق نظر ،بهکارگیری افراد متخصص درزمینهٔ مدلسازی اطلاعات ساختمان، فرآیندهای ساخت‌وساز را برای مجریان تسهیل می‌نماید [9] [10].
بیمارستان الم فرق نمونه‌ای از بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در ابوظبی و خاورمیانه است. طرح توسعه بیمارستان المفرق در ابوظبی امارات در شهر ابوظبی به کارفرمایی شرکت خدمات درمانی ابوظبی از سال 2011 و پس از تکمیل طراحی‌ها شروع به کارکرد.
کارفرما پس از تکمیل طرح توسط مهندسین مشاور طی مفاد قرارداد پیمانکار خود را ملزم به تدوین مدل بیم و تکمیل آن و تهیه مدل چون ساخت نمود. پیمانکار با توجه به نداشتن تجربه در این خصوص از یک مشاور تخصصی مدلسازی ساختمان بهره گرفت تا این فرایند را راهبری نماید.
پروژه بیمارستان الم رفق با زیربنای نزدیک به سیصد هزار مترمربع و با بودجه 600 میلیون دلاری آغاز به کار نمود که انتظار می‌رود بهره‌برداری از آن از سال 2017 شروع شود و هم‌اکنون در مراحل ساخت و تجهیز به سر می‌برد.
روش کار به‌این‌ترتیب بود که ابتدا مشاور مدلسازی اطلاعات ساختمان با استفاده از نقشه‌های دوبعدی طراحی‌شده، مدل‌های سه‌بعدی اولیه را تدوین نمود و سپس به بررسی تداخلت و قابلیت ساخت آن پرداخت و به‌این‌ترتیب با همکاری مشاور پروژه مدل نهایی تدوین شد. بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در پروژههای بیمارستانی با توجه به پیچیدگی بخش تأسیسات آنها بسیار مفید و به‌صرفه است ضمن اینکه در حین بهره‌برداری نیز مزایای بیشماری از این حیث به دست خواهد آمد.
در ادامه برنامه‌ریزی پروژه با استفاده از فنّاوری‌های برنامه‌ریزی و کنترل پروژه بر اساس مدلسازی اطلاعات ساختمان انجام گرفت که حاصل آن شبیه‌سازی مراحل ساخت بوده است. یکی از نکات مهم این است که در هر زمان و نقطه زمانی )مایل ستون( میتوان وضعیت پروژه را طبق برنامه در مدل مشاهده کرد و بررسی کرد که پروژه در آن زمان به چه شکلی باید باشد [3].
با توجه به مطالب ارائه‌شده در پیشینه تحقیق این پژوهش باهدف کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت راهکارهای یکپارچگی در پروژه‌ها را بررسی و نتایج را در قالب مطالعه موردی پروژه‌ای بیمارستانی مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت که در بخش بعد به توصیف روش تحقیق مورداستفاده پرداخته خواهد شد
روش تحقیق
پژوهش حاضر با توجه به بیان مسئله‌ای که نورخان تر مطرح گردید در حیطه یک تحقیق علمی است که از حیث هدف، کاربردی و به‌نوعی توسعه‌ای است به این معنا که با استفاده از روش مقایسه‌ای به بررسی سه راهکار تحویل یکپارچه ساختمان ،ساختپذیری و مدلسازی اطلاعات ساختمان و تجزیه‌وتحلیل این سه روش در رابطه با مشکل موردبحث است که درنهایت ضمن ارائه نحوه مدلسازی اطلاعات ساختمان در پروژه بیمارستانی )جنبه کاربردی بودن پژوهش(، سعی در ارتباط دهی بیشتر دو فاز طراحی و ساخت در پروژه بیمارستانی دارد [11].
ابزارهای جمع‌آوری داده‌های این پژوهش شامل مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی میدانی پروژه موردی موردنظر از طریق مصاحبه است. جامعه آماری مورداستفاده در این تحقیق برای ارزیابی سه کاندید در جدول 1 ارائه‌شده است:
جدول 1. جامعه آماری مورداستفاده در تحقیق
جامعه آماری
ریاست دف‌تر فنی باسابقه 10 سال شرکت پیمانکار مهندسی و ساخت
کارشناس دف‌تر فنی باسابقه 10 سال
سرپرست کارگاه باسابقه 16 سال
سرپرست واحد تأسیسات برقی و مکانیکی باسابقه بالای 30 سال
سرپرست د ست گاه نظارت باسابقه 25 سال شرکت مشاور و د ست گاه نظارت
مدیر پروژه د ست گاه مشاور باسابقه 10 سال
پروژه موردی مورداستفاده در این تحقیق از نوع پروژه بیمارستانی است که به دلیل مسائل امنیتی از عنوان نمودن نام این پروژه معذوریم در مشخصات پروژه در )جدول 2( ارائه‌شده است:
جدول 2. مشخصات کلی پروژه موردی بیمارستانی
مشخصات کلی پروژه موردی بیمارستانی
احداث کامل ابنیه و تأسیسات ساختمان
بیمارستان به متراژ حدود 5000 مترمربع زیربنا به همراه احداث ساختمان ه ای جنبی آن به مساحت
540 مترمربع است. مساحت ساختمان‌های پروژه
ساختمان اصلی این مجموع ه شامل 1 طبقه زیرزمین و 4 طبقه روی زمین است. تعداد طبقات
بخش پیمانکاری: 1- پیمانکاری مستقر در کارگاه شامل: گروه اجرایی – دف‌تر فنی )ابنیه – تأسیسات مکانیکی و برقی( – پشتیبانی و تدارکات - امور مالی واداری 2- پیمانکاری دف‌تر مرکزی شامل:
تهیه صورت‌وضعیت – بازرگانی – دف‌تر مدیر پروژه گروه ه ای کاری مشغول در پروژه
بخش نظارت مقیم
بخش نظارت ع الیِ
پیمانکاران جزء
تحلیل یافته‌ها مشکلات پروژه بیمارستانی موردمطالعه
از مشکلات و موانعی که در پروژه بیمارستانی مزبور در حین ساخت به وجود آمده است و باعث افزایش هزینه‌ها و خروج از برنامه زمان‌بندی‌شده است میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
*تأخیر در پرداخت مطالبات پیمانکار توسط کارفرما
*تغییر در جانمایی و رقوم ارتفاعی یکی از ساختمان‌های جنبی پروژه
*نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه به‌عنوان‌مثال
*عدم امکان اجرای فاضلاب روشویی‌ها و توالت‌های فرنگی در اتاق‌های بستری به دلیل تداخل با تیر بتنی
*تغییر در نقشه‌های معماری طبقات زیرزمین و سوم به علت طراحی شرکت تأمین‌کننده تجهیزات بیمارستانی
*تغییر در ابعاد معماری و مشخصات سازهای بارانداز بیمارستان و...
که همه این موارد باعث خروج از برنامه زمان‌بندی و تأخیر در اجرای پروژه شده است.
* عدم تطابق طرح‌های اولیه معماری و سازه و تأسیسات و نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه موردی بیمارستانی که این مشکل باعث به وجود آمدن بسیاری از دوباره‌کاری‌ها و افزایش زمان و هزینه شده است؛ که این مشکل شامل ابعاد مختلفی است ازجمله:
*طرح‌هایی که با امکانات ساخت تطابق ندارند: که مواردی همچون عدم امکان اجرای فاضلاب روشویی‌ها در اتاق‌های بستری به دلیل تداخل با تیر بتنی / تغییر در ابعاد معماری و مشخصات سازهای بارانداز بیمارستان/ عدم تطابق و مغایرت در ابعاد بازشو در ترازهای طبقات / تغییر در نقشه‌های معماری طبقات زیرزمین و سوم به علت طراحی شرکت تأمین‌کننده تجهیزات بیمارستانی را شامل میشود.
*در دسترس نبودن مصالح انتخابی: با توجه به اینکه سفال مصرفی در پروژه با ابعاد موردنظر در محل ساخت پروژه تولید نمی‌شد تصمیم به تهیه سفال از محلی دورتر از محل اجرای پروژه )خارج از تهران( گرفته شد. با توجه به عدم امکان تهیه میلگرد با سایزی خاص در برهه‌ای از زمان از منابع نزدیک پروژه) بازار آهن تهران یا کارخانه ذوب‌آهن اصفهان و ...( تصمیم به تهیه میلگرد از نیشابور گرفته شد.
*وجود تناقضات در نقشه‌ها و اصلاح آنها تأثیرات فراوانی را بر پروژه و اهداف آن می‌گذارد ازجمله:
1- باعث دوباره‌کاری و افزایش هزینه و زمان پروژه میشود.2-بازبینی و اصلاح طرحها توسط طراحان بسیار وقت‌گیر و هزینه‌بر است.3-توسعه بعضی از قسمت‌های پروژه توسط مشاور که باعث افزایش زمان و هزینه شده است.4-افزایش هزینه‌های ثابت )به‌عنوان‌مثال هزینه اجاره دستگاه‌ها( به دلیل دوباره‌کاری‌های پروژه و تعویق در پرداخت صورت‌وضعیت‌ها 5-افت کیفیت و اتلاف مصالح موجود در انبارها به دلیل افزایش زمان پروسه ساخت 6- به دلیل افزایش زمان پروژه ممکن است قیمت مصالح و دستمزد نیروی انسانی افزایش پیدا کند 7-به دلیل اینکه پیمانکار بعد از مطالعات اولیه و طراحی وارد پروژه شده است این امر باعث بروز اختلاف در طول اجرای پروژه میشود.
*عدم تطابق طرح‌های اولیه معماری و سازه و تأسیسات و نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه در حین ساخت به‌کرات اتفاق میافتد و پیمانکاران و طراحان بهصورت مقطعی و در جهت حل هر مشکل راهکارهایی را اتخاذ می‌کردند که ازجمله این راهکارها عبارت است از:
یکی از مشکلاتی که در طرح‌های اولیه مدنظر قرار نگرفته بود عدم امکان سرب کوبی روی دیوار از جنس آجر سفال بوده است در نقشه‌های ابلاغی توسط مشاور تیغه‌چینی داخلی آجر سفال بوده که با توجه به در نظر گرفتن این مطلب که آجر سفال توخالی دارای استقامت کافی جهت سرب کوبی دیوارهای اتاق‌های رادیولوژی، سیتی اسکن و آنژیوگرافی نیست پیمانکار در حین ساخت با این مشکل مواجه شده و طی نامه‌ای درخواست تغییر نوع مصالح را ابلاغ کرده و تصمیم بر این شد که این دیوارها از جنس آجر فشاری باشد؛ که همه اینها باعث افزایش هزینه و دوباره‌کاری شده است.
* عدم امکان اجرای فاضلاب روشویی‌ها در اتاق‌های بستری به دلیل تداخل با تیر بتنی در طبقات 1 و 2 که پیمانکار در حین ساخت با این مشکل برخورد کرد که با بر برگزاری جلسات مشترک بین پیمانکار و مشاور و همچنین یکی از مهندسین باسابقه بخش تأسیسات تصمیم بر این شد تا جای روشویی‌ها و در ورودی جابه‌جا شود .)شکل 1 و 2(
شکل 2. پلان اصلاحی
در طبقه زیرزمین طبق نظر شرکت سازنده دستگاه‌های آم آر آی و سیتی اسکن ازآنجاییکه اتاق سیتی اسکن در جلوی اتاق ام آر ای واقع‌شده است طبق پیش‌بینی جهت خروج دستگاه ام آر آی از بارانداز ساختمان بدون نیاز به خراب کردن دیوارهای اتاق سیتیاسکن جانمایی اتاق سیتیاسکن و اتاق یو پی اس تغییریافته است.
که همه این راهکارها بهصورت مقطعی بوده و تنها برای حل کردن مشکلات در یک مقطع زمانی از ساخت پروژه کاربرد دارند.
تحلیل امکان تغییر در نوع قرارداد برای تسهیل یکپارچه‌سازی ذینفعان پروژه
با توجه به اینکه نوع قرارداد پروژه از نوع قراردادهای سنتی )طراحی- مناقصه – ساخت( است در قراردادهای سنتی کارفرما مناقصه‌ای را برگزار کرده و در آن مناقصه پیمانکاری که کمترین قیمت را پیشنهاد داده باشد در مناقصه برنده میشود درواقع تمام ریسک‌های پروژه پیمانکار را تهدید می‌کند و ممکن است با کوچک‌ترین ریسکی پیمانکار ورشکست شده و انجام پروژه یا متوقف شود یا از زمان‌بندی عقب بیفتد که همه اینها باعث افزایش هزینه میشود؛ که در این پروژه عدم تطابق طرح‌های اولیه معماری و سازه و تأسیسات و نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه باعث افزایش زمان و هزینه شده است و ریسک‌های فراوانی را برای پیمانکار ایجاد کرده است و علت آن این است که پیمانکار بعد از مطالعات اولیه و طراحی وارد پروژه شده است و همین امر باعث بروز اختلاف در طول اجرای پروژه شده است. به دلیل اینکه قرارداد از نوع قراردادهای سنتی است و کمترین انطباق را برای ایجاد یکپارچگی دارد و اصول آن با یکپارچه‌سازی در تناقض است و اجازه ورود زودهنگام پیمانکاران و مشارکت در فاز طراحی را نمی‌دهد و چون پروژه در مراحل اولیه ساخت نیست و 60 درصد پیشرفت فیزیکی دارد پس نمی‌توان اصول یکپارچه‌سازی را روی قرارداد پیاده کرد پس اجرای این راهکار تقریباً غیرممکن است.
تحلیل امکان پیادهسازی اصول ساختپذیری
ورود طراحان به مرحله ساخت پروژه‌ها و ورود افراد باتجربه از پروسه ساخت و پروسه بهره‌برداری و نگهداری به فاز مطالعات اولیه و طراحی باعث کاهش دوباره‌کاری‌ها و اتلاف زمان و هزینه در پروسه ساخت میشود که همه اینها را میتوان در برنامه ساختپذیری پیاده کرد.
اجرا و پیادهسازی برنامه ساختپذیری بهتر است در مراحل اولیه طراحی انجام شود تا طراحان پروژههای قابل ساخت بهتری را طراحی کنند .
هماهنگی و تشکیل گروه ساختپذیری که شامل نمایندگان گروه طراحی، ساخت و بهره‌برداری و نگهداری است در مراحل ابتدایی مطالعات اولیه و طراحی آسان‌تر و کارآمدتر است.
با توجه به مطالب عنوان‌شده در ارتباط با ساختپذیری، در رابطه با مشکل موردمطالعه پروژه مذکور تشکیل گروه ساختپذیری و حضور نمایندگان گروه طراحی و ساخت در جلسات گروهی مشترک به دلیل عدم یکپارچگی ذینفعان پروژه تا حدودی پیادهسازی این روش را با مشکل مواجه می‌کند.
تحلیل امکان پیادهسازی فناوری مدلسازی اطلاعات ساختمان
در صنعت ساخت‌وساز قراردادهای پیمانکاری شامل روش خود اجرا، سه عاملی، چهار عاملی، دوعاملی، ساخت، بهره‌برداری و انتقال و روش طراحی، تدارک، ساخت میشود [9] [12]. با توجه به اینکه درروش مرسوم مدیریت ساخت نقشه‌ها بهصورت جداگانه ارائه می‌گردند، عدم هماهنگی و وجود تناقضات بین نقشه‌های مختلف) سازه، معماری و تأسیسات( سبب دوباره‌کاری و افزایش هزینه و کاهش کیفیت می‌گردد [13]؛ که در تمام انواع قراردادها مدلسازی اطلاعات ساختمان میتواند باعث توسعه صنعت ساخت و جلوگیری از بسیاری از دوباره‌کاری‌ها گردد
.[12] [9]
بهکارگیری مدلسازی اطلاعات ساختمان در پروژههای عمرانی در قراردادهای سه عاملی به این صورت است که کارفرما در ابتدا با طراح قرارداد بسته و فاز طراحی را واگذار می‌کند .گروه طراحی در شروع پروژه با استفاده از داده‌ها و اطلاعات اولیه نقشه‌های دوبعدی را تهیه‌کرده و با استفاده از نرم‌افزارهای مخصوص یک مدل مجازی از ساختمان را تهیه می‌کند. این مدل چندبعدی به کارفرما کمک می‌کند قبل از اجرا پروژه را ببیند و نظرات لازم را اعمال کند. بعد از اتمام طراحی کارفرما پروژه را به پیمانکار واگذار می‌کند .پیمانکار در طول دوره عمر پروژه با استفاده از مدل چندبعدی پروژه را اجرا می‌کند و در مواقعی با کمک گروه طراحی، طرحها بهروز می‌گردد. [14].
با توجه به مطالب ارائه‌شده در ارتباط با مدلسازی اطلاعات ساختمان و کاربرد آن در طول چرخه حیات پروژه استفاده از این راهکار در پروژه مزبور جهت رفع مشکل مطروحه و برطرف نمودن ابهامات طراحی و ساخت‌پذیر کردن پروژه و ایجاد مدلی سه‌بعدی که تمام جزئیات پروژه اعم از جزئیات ساخت، مصالح، در و پنجره، سقف، تیرها، پلکان، سیستم تهویه مطبوع، سیم‌کشی و ...را به نمایش درآورده و با استفاده از این مدل تناقضات طراحی و عدم تطابق نقشه‌های سازه و معماری و تأسیسات مشخص میشود و با همفکری و مشارکت تمامی ذینفعان پروژه مشکل موردنظر برطرف میشود و کلیه اشکالات از این مرحله به بعد پیش از به وجود آمدن شناسایی و در جهت رفع آن اقدامات لازم انجام میشود .
یکی از مزایای استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان این است که در همه مراحل چرخه حیات پروژه مورداستفاده قرار گیرد و با توجه به اینکه پروژه مزبور در مرحله ساخت پروژه است استفاده از این روش راهکار مناسب‌تری نسبت به راهکارهای پیشین است.
بحث: معرفی روش منتخب بهمنظور کاهش عدم تطابق طراحی و ساخت در پروژههای بیمارستانی
در این ارزیابی با ارائه گزارشی در رابطه با سه کاندید مدلسازی اطلاعات ساختمان، تحویل یکپارچه پروژه و ساختپذیری نظرات افراد مختلف را با توجه به چهار معیار جذابیت، امکان پیادهسازی، سطح دشواری در اجرا و قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه را موردبررسی قرار داده و نتایج این نظرسنجی با استفاده از روش AHP در زیر ارائه‌شده است:
برای ارزیابی سه کاندید) مدلسازی اطلاعات ساختمان، تحویل یکپارچه پروژه و ساختپذیری( جهت انتخاب راهکار منتخب چهار معیار جذابیت ،امکان پیادهسازی و سطح دشواری در اجرا و قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه مورداستفاده قرار می‌گیرند که معیار امکان پیادهسازی و سطح دشواری در اجرا هم‌وزن بوده و هر یک 7 برابر معیار جذابیت ارجحیت دارند. معیارهای قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه 5 برابر جذابیت از اهمیت برخوردار است. از یکسو قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه با امکان پیادهسازی از ارجحیت یکسان برخوردار است و از سوی دیگر سطح دشواری در اجرا 3 برابر قابلیت پذیرش توسط ذینفعان پروژه ارجحیت دارد. جداول مربوط به داده‌های ارزیابی سه کاندید با توجه به چهار معیار در پیوست 1 ارائه‌شده است. در ذیل جداول مهم و نهایی مربوط به معیارها و انتخاب راهکار منتخب ارائه‌شده است.
وزن هر گزینه را نسبت به معیار به دست می‌آوریم. )جدول 3(
جدول 3. وزن هر گزینه نسبت به معیار
حاصل‌ضرب وزن گزینه‌ها نسبت به معیار در وزن هر معیار را در هم ضرب می‌کنیم و راهکار منتخب مشخص میشود. )جدول 4(
جدول 4. حاصل‌ضرب گزینه‌ها در وزن معیارها و انتخاب راهکار منتخب
* درنتیجه با آنالیز و تحقیقات انجام‌شده راهکار منتخب مدلسازی اطلاعات ساختمان است.
نتیجه‌گیری
فنّاوری مدلسازی اطلاعات ساختمان به مهندسین مرتبط با امر ساخت‌وساز )عمران، معماری وتاسیسات( این امکان را می‌دهد که پیش از اجرا، شمای کلی از طرح موردنظر خود را مشاهده کرده و در محاسبات خود بهینه‌ترین و کاراترین حالت ممکن را لحاظ نمایند .این استراتژی ختم به جلوگیری از پرت هزینه گشته و با این فنّاوری میتوان از پرداخت هزینه‌های مربوط به دوباره‌کاری نیز اجتناب نمود .همچنین با استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان میتوان در مرحله اجرا نیز پیشرفته‌ای بسیاری داشته باشند، به‌نحوی‌که بسیاری از مسائل و معضلات احتمالی که در لحظه و موقع اجرا ممکن است پدید آید، پیش‌بینی می‌گردد.
مدلسازی اطلاعات ساختمان با ایجاد یک مدل دیجیتالی از پروژه تمامی عناصر )سازهای _ معماری _ تأسیسات( را به نمایش درآورده و مشکلات و تناقضات بین تمامی عناصر ساختمان را پیش از بروز آنها مشخصمی کندو در هر مرحله‌ای از چرخه حیات پروژه امکان بازبینی طرحها وجود دارد.
در پروژه مذکور با استفاده از مدلسازی اطلاعات ساختمان میتوان مهمترین مشکل این پروژه که عدم تطابق طرح‌های اولیه معماری و سازه و تأسیسات و نواقص و تغییرات در نقشه‌های ابلاغی پروژه میتوان با ایجاد مدلی سه‌بعدی که تمام جزئیات پروژه اعم از جزئیات ساخت، مصالح ،در و پنجره، سقف، تیرها، پلکان، سیستم تهویه مطبوع، سیم‌کشی، تأسیسات و ...را به نمایش درآورده و با استفاده از این مدل تناقضات طراحی و عدم تطابق نقشه‌های سازه و معماری و تأسیسات مشخص میشود و با همفکری و مشارکت تمامی ذینفعان پروژه مشکل موردنظر برطرف میشود و کلیه اشکالات از این مرحله به بعد پیش از به وجود آمدن شناسایی و در جهت رفع آن اقدامات لازم انجام میشود و جلوی بسیاری از دوباره‌کاری‌ها و افزایش هزینه‌ها و خروج از برنامه زمان‌بندی گرفته میشود.
نویسندگان:سارا رضایی ، احسان سقط فروش ، مریم علیایی ، مهدی علینژاد
منابع
[1] دکتر محمدحسن سبط و دکتر محمد وحید سبط، “ارائه مدل چگونگی بهکارگیری نظاممهندسی ارزش در پروژههای بیمارستانی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی,” اساس، .p18 ,1387.
[2] دکتر احمد اخلاصی، مهندس بهروز غفوریان و محمدابراهیم نژادی، نویسندگان، مدلسازی اطلاعات ساختمان روشی جهت بهینهسازی زمان ساخت بیمارستان. دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
[3] مهندس علی ضیایی، “www.OCPM.i r,« مشاورین تخصصی ,bi m1391. ]درونخطی[. ]دستیابی در 1393[.
[4] مهندس علی ضیایی, BIM تحول صنعت ساخت در هزاره سوم، تهران: انتشارات علی ضیایی، 1394.
[5] Nida Azhar, Youngcheol Kanga و Irtishad u,ahmad“ ,Factors Influencing Integrated Project Delivery In Publicly Owned ,77 جلد «,pp. 221-213, .2013
[6] Henny Yustisia“ ,The evaluation of constructability towards construction safety2 ”,nd International Conference on Sustainable Civil Engineering Structures
and Construction ,p. .2014 ,559 – 552
[7] هومن حسنی، خشایار اسدی بروجنی و عبدالله اردشیر، “بررسی جنبههای ایمنی در ساختپذیری با استفاده از فرایند مدلسازی اطلاعات ساختمان,” در کنفرانس عمران، شیراز، اسفند 1393.
[8]J .Duggan, B. Lahiff, J. Casey, M. Downey و T. Garland“ ,BIM‘ An Introduction ”,’association of consulting engineers of ireland 16 ,april .2012
[9] امیرحسین ستوده بیدختی، “کاربرد مدلسازی اطلاعات ساختمان) BIM( در فاز اجرای پروژههای ساخت,” در کنفرانس بینالمللی دستاوردهای نوین در عمران، معماری، محیطزیست و مدیریت شهری، تهران، خرداد 1394.
[10] Sacks,R, Koskela,L, Dave,B.A و Owen,R“ ,Interaction of lean and building information modeling in construction ”,Journal of construction engineering and
management ,136 جلد 9, شماره ,pp. 980-968, .2010
[11]دکتر غلامرضا خاکی، روش تحقیق با رویکردی به پایاننامه نویسی، تهران: مرکز تحقیقات علمی کشور با همکاری کانون فرهنگی انتشاراتی درایت، اول 1378.
[12] Eastman,c, Teicholz,P, Sacks,R و Liston,K, BIM handbook: A guide to building information modeling for owners, managers, designers, engineers and
contractors. John Wiley & Sons, .2011
[13] روحالله همتیان پور، مهدی روانشاد نیا و حمید همتیان پور، “فواید، هزینه هاو موانع بهکارگیری B.I.M در مدیریت ساخت,” در اولین کنفرانس ملی مهندس عمران و توسعه پایدار، بهصورت الکترونیکی، 1393.
[14] حامد ابراهیمی و اقبال شاکری، “بررسی روند پیکره سازی اطلاعات ساختمان و نحوه پیادهسازی آن در پروژههای عمرانی,” در اولین همایش سالانه )ملی( ساختمان آینده، ایران، مازندران، ساری، اردیبهشت 1392.
10 دلیل برای ترک شغل در سال جدید (از دیدگاه Ilya Pozin)
10 دلیل برای ترک شغل در سال جدید (از دیدگاه Ilya Pozin)
شما فقط یک بار زندگی می کنید، بنابراین شاید بخواهید در مورد اینکه بقیه عمر خود را برای کسی کار کنید که با ایده های شما ثروتمند می شود، فراموش می کند که از شما یک تشکر خشک و خالی بکند، و سپس شما را با کسی معاوضه می کند که کارتان را در ازای دستمزد کمتری انجام می دهد، تجدید نظر نمایید. هر روز ساعت های زیاد کار کردن در شغلی که شما را خشنود نمی سازد، طبیعت خلاق شما را سرکوب می کند و اوقات فراغتی برای شما باقی نمی گذارد، باعث افسردگی شما خواهد شد.
پس چرا قدم هیجان انگیزی را که مدتهاست در انتظار آن هستید، برنمی دارید و در سال جدید، کار خود را ترک نمی کنید؟ شما به دلایل زیر باید مستقل شوید:
- این امکان را داشته باشید که کار خود را با استفاده از یک لپ تاپ و اتصال به اینترنت، از هر نقطه ای انجام دهید.
- با الهام گرفتن از داستان موفقیت افراد موفق، به کاری بپردازید که آنرا دوست داشته باشید.
- پول بیشتری در بیاورید.
- بر خستگی و کسالت ناشی از کار فعلی خود غلبه کنید.
- فرصت هایی را به دست آورید تا خود را مطرح نمایید.
- اعتماد به نفس خود را افزایش دهید.
- با هیجان بیشتری سرِ کار حاضر شوید.
- فرصت های بیشماری را که در انتظار شماست، بررسی و کشف نمایید.
- انعطاف پذیری بیشتری داشته باشید.
- سفر کنید تا از محیط خود الهام بگیرید، با افراد جدید آشنا شوید، زبان های تازه بیاموزید، سبد پروژه های خود را غنی تر نمایید، و مکان های جدیدی را برای زندگی بیابید.
10 دلیل برای ترک شغل در سال جدید (از دیدگاه Ilya Pozin)
10 دلیل برای ترک شغل در سال جدید (از دیدگاه Ilya Pozin)
شما فقط یک بار زندگی می کنید، بنابراین شاید بخواهید در مورد اینکه بقیه عمر خود را برای کسی کار کنید که با ایده های شما ثروتمند می شود، فراموش می کند که از شما یک تشکر خشک و خالی بکند، و سپس شما را با کسی معاوضه می کند که کارتان را در ازای دستمزد کمتری انجام می دهد، تجدید نظر نمایید. هر روز ساعت های زیاد کار کردن در شغلی که شما را خشنود نمی سازد، طبیعت خلاق شما را سرکوب می کند و اوقات فراغتی برای شما باقی نمی گذارد، باعث افسردگی شما خواهد شد.
پس چرا قدم هیجان انگیزی را که مدتهاست در انتظار آن هستید، برنمی دارید و در سال جدید، کار خود را ترک نمی کنید؟ شما به دلایل زیر باید مستقل شوید:
- این امکان را داشته باشید که کار خود را با استفاده از یک لپ تاپ و اتصال به اینترنت، از هر نقطه ای انجام دهید.
- با الهام گرفتن از داستان موفقیت افراد موفق، به کاری بپردازید که آنرا دوست داشته باشید.
- پول بیشتری در بیاورید.
- بر خستگی و کسالت ناشی از کار فعلی خود غلبه کنید.
- فرصت هایی را به دست آورید تا خود را مطرح نمایید.
- اعتماد به نفس خود را افزایش دهید.
- با هیجان بیشتری سرِ کار حاضر شوید.
- فرصت های بیشماری را که در انتظار شماست، بررسی و کشف نمایید.
- انعطاف پذیری بیشتری داشته باشید.
- سفر کنید تا از محیط خود الهام بگیرید، با افراد جدید آشنا شوید، زبان های تازه بیاموزید، سبد پروژه های خود را غنی تر نمایید، و مکان های جدیدی را برای زندگی بیابید.
